De aantrekkingskracht van de Iconen in onze Streek

Onze regio kent een aantal in het oog springende iconen. Deze trekpleisters hebben een grote aantrekkingskracht op toeristen, zelfs tot ver over onze landsgrenzen heen. In de regel worden als icoon beschouwd:

• Kinderdijk;
• Glasstad Leerdam;
• Gorinchem en de Vestingsdriehoek. 

Daar houdt het echter niet bij op. De historische binnenstad van Dordrecht, het Nationaal Park De Biesbosch en het architectonisch interessante Rotterdam zijn ook grote trekpleisters en liggen - vanuit het gezichtspunt van Amerikaanse, Chinese of Japanse bezoekers - op een steenworp afstand van de molens van Kinderdijk. Nieuwpoort en het historische verloop van de Oude Hollandse Waterlinie tot aan Gorinchem trekken jaarlijks ook vele toeristen en men zou het gehele middengebied met de polders, boezems en dijken als één groot icoon kunnen beschouwen.

Feit is dat onze streek (en haar directe omgeving) een magneetfunctie heeft, die grote aantallen mensen van dichtbij en ver weg aantrekt. De gebiedscoalitie wil graag de positieve impact van de toeristische toestroom vergroten. Daartoe dienen we er op de eerste plaats voor te zorgen dat de drie genoemde iconen zich blijven ontwikkelen en zo hun aantrekkingskracht behouden. Daarnaast willen we hun bezoekers graag verleiden om meer van het moois te ervaren dat onze streek te bieden heeft. Daarover gaat deze kanskaart.

De 3 iconen

Kinderdijk

De 19 molens van Kinderdijk, sinds 1997 UNESCO werelderfgoed, zijn hét internationaal bekende symbool van Nederlands watermanagement. Het is bovendien een toeristentrekker bij uitstek, waar tal van activiteiten zijn te beleven. Om de honderdduizenden bezoekers beter te kunnen ontvangen, wordt een nieuw bezoekerscentrum gebouwd en wordt de gehele entreezone vernieuwd. Deze projecten rondom het versterken van de aantrekkingskracht van icoon Kinderdijk zijn opgenomen in de landschapstafel Waterdriehoek.

De Gemeente Molenwaard heeft acht projecten aangeleverd voor een programma Waterdriehoek 2016-2019:

1. verbeteren verkeersveiligheid entrée Nederwaard,
2. rand dorp/polder Nieuw-Lekkerland, realisatie touringcar en camperparkeren,
3. rand dorp/polder Nieuw-Lekkerland, realisatie voet-/fietsverbinding Tiendweg/Lekdijk,
4. rand dorp/polder Nieuw-Lekkerland, (her-)inrichting landschappelijke zone,
5. voetgangerstunnel Lekdijk t.b.v. passagiers van rivercruises,
6. vernieuwen picnicplaatsen langs het fietspad boezemkade Achterwaterschap ca.,
7. realisatie voetpad onderlangs de Lekdijk tussen aansluiting Floris V pad en Nederwaard,
8. halte Waterbus, realisatie infopunt

Een aantal van deze nieuwe projecten versterkt de aantrekkingskracht van Kinderdijk. Een aantal richt zich op de verbinding met en de aantrekkelijkheid van het achterland. Deze projecten (i.c. projecten 3, 4, 6 en 7) zouden ook in de landschapstafel Alblasserwaard-Vijfheerenlanden opgenomen kunnen worden.

Er is wellicht echter meer mogelijk. Hoe verleiden we de bezoekers om ook daadwerkelijk de streek in te trekken voor een één- of meerdaags verblijf? Zijn er arrangementen mogelijk met een 'hop on hop off'-boot over de boezem, met witte e-bikes of een combinatie van fietsen, wandelen en waterbus? Kan het belang van watermanagement ook verderop in de polder worden beleefd?

Naast de ontwikkelingen die gericht zijn op het bevorderen en beter benutten van de recreatieve mogelijkheden zijn er andere verbindingen te leggen met wat er allemaal in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden aan potentie is. Tijdens de bijeenkomst van de landschapstafel van 11 november 2015 kwam een aantal suggesties naar voren:

• de instandhouding van de molens, het aspect van werkgelegenheid en het belang van goed vakmanschap daarvoor, 
• het zichtbaar maken van de functie van de veelal 'grondzeilers' en het doen van experimenten met de waterstanden in relatie tot bodemdaling, oxidatie van de grond et cetera...
• ....

Glasstad Leerdam

Leerdam is de 'Glasstad' van Nederland. Vanaf 1765 legden glasblazers de basis voor de glasindustrie van Leerdam. Vandaag de dag kent de stad naast de Glasfabriek veel glasattracties: het Nationaal Glasmuseum, de Glasblazerij, de Kristalwinkel, het Glasvormcentrum en diverse glasgalerieën). Vele bezoekers komen hier op af. Leerdam heeft tevens een bijzonder buitengebied met de karakteristieke natuur van de regio: de Linge, het Lingelandschap, de historische wielen, de monumentale boerderijen en de weinig verkavelde landbouwgebieden.

De gemeente Vijfheerenlanden werkt er hard aan om de Glasstad als icoon verder te ontwikkelen. Diverse projecten zijn in eerdere gebiedsdeals opgenomen om Leerdam als toegangspoort sterker te maken: het Dijkpark met het door crowdfunding gefinancierde kunstwerk De Glazen Toren en het Wiel Voortwaartsveld zijn ontwikkeld om de bezoeker in de stad kennis te laten maken met het buitengebied. Het Liniepad en Laarzenpad leiden de toerist vervolgens de stad uit en het omringende landschap in. Plan Heikikker versterkt bovenal specifieke kenmerken van de biodiversiteit, maar ook de natuurbeleving.

Ook hier is het zaak om werk te maken van de ambitie om bezoekers te verleiden om ook kennis te maken met het achterland. Hoe sporen we bezoekers aan om naast een bezoek aan de Glasattracties ook de streek in te gaan? Welke rol kunnen de vele culturele activiteiten in Leerdam gebruikt worden om de beleving van de streek te versterken. Kunnen die activiteiten ook in de streek worden gehouden, zodat bezoekers zowel natuur als cultuur kunnen ervaren? Welke verbindingen en arrangementen met bijvoorbeeld Gorinchem en de Vestingsdriehoek zijn mogelijk?

Gorinchem en de Vestingsdriehoek

De zogenaamde Vestingdriehoek van Slot Loevestein en de vestingsteden Woudrichem en Gorinchem - aan weerszijden van de Merwede – heeft Holland in het Rampjaar 1672 beschermd tegen de Fransen. Later werd dit gebied een hoeksteen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De vroegere militaire verdedigingswerken van de ‘cluster Gorinchem’ omvatten de vestingwallen met militaire objecten en de omliggende forten en worden ingezet als boegbeeld van de Hollandse Waterlinie.

De Vestingsdriehoek is historisch dus zeer interessant. De gemeente Gorinchem wil daarom de kwaliteit van dit icoon daarom versterken. Daarvoor staan diverse projecten op stapel.Door de jaren is het beeld van een strakke verdedigingsstructuur van de Vesting Gorinchem door allerhande oorzaken geweld aangedaan. Beoogd wordt te komen tot een betere vestinguitstraling met een historisch juist beeld. De uit te voeren maatregelen zijn tevens gericht op verbetering van de bereikbaarheid en de toegankelijkheid van de wallen.

Gorinchem en de Vestingsdriehoek is een icoon met potentie. Hoe kunnen we dit versterken? Hoe kunnen verbindingen met bijvoorbeeld de Biesbosch en Dordrecht (over land en/of water) en daarmee ook met Kinderdijk leiden tot nieuwe kansen? Welke mogelijkheden biedt de ligging aan het water waar riviercruiseschepen langskomen. Welke kansen biedt de nabijheid van Leerdam voor meerdaagse arrangementen. Hoe zetten we de Vestingsdriehoek nog beter op de kaart?

Verbinden van iconen

Hierboven is al aangegeven dat de verbinding van de iconen kansen biedt. Het is van groot belang dat partijen hierover in gesprek gaan. Hetzelfde geldt voor de verbinding tussen stad en land in het algemeen. Hoe krijgen wij deze stadland-verbindingen goed op de rit? Hoe zorgen we ervoor dat mensen uit de verstedelijkte zuidrand daadwerkelijk de polder gaan beleven?

Mag het een icoontje meer of minder zijn?

Bovenstaande trekpleisters worden doorgaans beschouwd als de iconen. Toch is er nog meer te zien in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden.

Nieuwpoort en de Oude Hollandse Waterlinie

Nieuwpoort werd aan het eind van de zeventiende eeuw als onderdeel van de Oude Hollandse Waterlinie een vestingstad met stadsmuren, bastions en een gracht. Veel hiervan is nog duidelijk waarneembaar. Aan de Oude Hollandse Waterlinie herinneren ook het Arsenaal en het oude stadhuis. Aan de kwaliteit en de beleving hiervan is echter nog een en ander te verbeteren. Hiervoor is een eerste project opgenomen in de tweede gebiedsdeal (Groenplan Stadswallen en Veerseweg), maar er is veel meer te doen.

Vanaf Nieuwpoort tot aan Gorinchem is de Oude Hollandse Waterlinie op heel veel plekken in de streek zichtbaar. Dit kan nog beter benut worden. Zo heeft het buurtschap Sluis, ten oosten van Ameide, een molencomplex gekend dat ervoor zorgde dat overtollig polderwater in de Lek werd geloosd. Achter het uitwateringscomplex was voor de Oude Hollandse Waterlinie een schans op de hoge Lekdijk aangelegd. In 1892 werd een stoomgemaal in gebruik genomen dat dienst heeft gedaan tot 1946. Een kwaliteitsimpuls in Sluis is in de tweede gebiedsdeal opgenomen. Stichting Groene Hart heeft plannen om het gemaal te verwerven en in te richten als bezoekerscentrum.

Kansen:

• De huidige structuur van de wandelpaden op de vestingwerken van Nieuwpoort (onderdeel van de LAW Grote Rivierenpad) is nu een samenraapsel van graspaden, halfverharde paden en asfaltpaden. Dit zorgt voor een rommelig beeld van de vestingwerken. Herstructurering naar één type pad (liefst halfverhard of gras) met een logisch tracé zou bijdragen aan een betere beleving van de vestingwerken. 
• Extra parkeerplaatsen en een verbinding over water met Kinderdijk (waterbus) zou Nieuwpoort beter ontsluiten en een struinpad door de uiterwaarden, in combinatie met de dijkversterking tussen Gelkenes en Nieuwpoort geeft de bezoeker meer opties.
• Het hele traject van de Oude Hollandse Waterlinie biedt kansen, bijvoorbeeld voor creatieve ondernemers, kunstmanifestaties en andere culturele evenementen. Hoe kunnen we daaraan invulling geven? 

Het gebied tussen deze iconen vormt eigenlijk een icoon op zichzelf. Over het belang en de kwaliteit van dit middengebied leest u hier meer. Bovendien biedt de relatie met de omringende iconen buiten de AV kansen (Dordrecht, de Biesbosch en Rotterdam).

De onbegrensde mogelijkheden van het Water

In de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden gaat het veel over water. Het gebied dankt zijn bestaan aan ons gevecht tegen het water. Tegelijkertijd doen we heel veel met het water. Het water biedt nog veel meer kansen, vooral ook voor recreatie. Waterrecreatie is eigenlijk nog niet uitdrukkelijk ontwikkeld.

Ontwikkeling van recreatieve routes over de binnenwateren

Eén van de projecten uit de tweede gebiedsdeal voorziet in het aanleggen van een vaarroutenetwerk voor kanoërs. Voor de gemotoriseerde waterrecreant blijft de Alblasserwaard-Vijfheerenlanden een nauwelijks toegankelijk gebied. Sliedrecht onderzoekt of op korte termijn een zwaaihaak gerealiseerd kan worden, zodat inwoners hun boot te water kunnen laten. Bij toekomstige ontwikkelingen, zoals dijkverzwaringen, wil Sliedrecht extra recreatieve voorzieningen inbrengen, zoals een permanente bootjeshelling.

Willen we werk maken van het openstellen van het gebied voor de motorrecreatievaart? Hoe verhoudt zich de particuliere gemotoriseerde recreatievaart tot de wens tot (zondags)rust? Zouden er mogelijkheden moeten zijn voor de huur van fluisterboten, kano’s en voor georganiseerde vaarexcursies? Zouden bezoekers aan Kinderdijk met een hop-on-hop-off-boot de streek ingetrokken kunnen worden?

Verbindingen over de buitenwateren

Ook het buitenwater biedt mogelijkheden voor het verder ontsluiten van het gebied. Gorinchem wil nagaan of een verbinding met de Waterdriehoek en Rotterdam mogelijk is. Tevens wil zij nagaan of een aanlegsteiger voor riviercruiseschepen een zinvolle investering is. En aan de noordzijde van het gebied liggen er mogelijkheden om de vaarverbinding naar Kinderdijk door te trekken naar Schoonhoven/Nieuwpoort.

Ook havenfaciliteiten krijgen de aandacht. Het Watertorenterrein in Nieuw-Lekkerland omvat een voormalige watertoren en een kleine insteekhaven. Conform de Structuurvisie Nieuw-Lekkerland en in relatie tot de herontwikkeling van Kinderdijk is de ambitie hier een recreatief knooppunt te realiseren. Daarvoor wordt gedacht aan: een nieuwe vaarverbinding naar Kinderdijk, een jachthaven, camperparkeren voor bezoekers Kinderdijk, kleinschalig kamperen, waterrecreatie met strand en bootjeshelling, horeca en meer natuur.

Naast bovengenoemde ontwikkeling in Nieuw-Lekkerland wordt ook nagedacht over het verbeteren van de havenfaciliteit in Nieuwpoort voor particuliere passanten.

Verbinding Vestingdriehoek - Waterdriehoek

Initiatiefnemers:

• Dhr. A.J. de Bruijn, Gemeente Gorinchem,
• overige deelnemers: Vestingdriehoek, Provincie Zuid-Holland, deelnemers Waterdriehoek en mogelijk provincie Noord-Brabant

Beschrijving van het project:

• Het realiseren van een reguliere (seizoensgebonden) veerverbinding tussen Zaltbommel, Gorinchem en Dordrecht. Hiermee worden twee sterke toeristische regio's aan elkaar gekoppeld:
  
  • De Waterdriehoek (Werelderfgoed Kinderdijk, Dordrecht en Nationaal Park De Biesbosch) en
  • de Vestingdriehoek (Slot Loevestein, Fort Vuren en de vestingsteden Woudrichem en Gorinchem).
• Dit geeft een impuls aan het bezoek van Waterdriehoek en Vestingdriehoek, maar door de verschillende afmeerplaatsen langs deze route ook aan de regio A/V.

Projecten waarmee dit initiatief samenhangt:

• De koppeling tussen deze regio's wordt breder dan sec de verbinding over water. 
• Het maakt onderdeel uit van een sterk routenetwerk bestaande uit de verbinding over water, maar ook over de weg en per spoor via de Merwede-Lingelijn.
• Zie verder ook hetgeen vermeld bij het project 'Versterken van de marketing'.

Dit project draagt bij aan de volgende maatschappelijk thema's:

• Toerisme en daarmee ook de economie in de regio. 

Dit project versterkt de identiteit van de streek door:

• Het versterkt de beleving van(af) het water. De rivieren vormen een onlosmakelijk onderdeel van de streek. 

De vraag om ondersteuning komt voort uit:

• Dit initiatief kan een belangrijke motor vormen voor de verdere toeristisch-recreatieve ontwikkeling en profilering van de regio. 
• Een koppeling met de ontwikkeling in de drie regio's biedt investeringskansen, zowel fysiek als op het gebied van toeristisch/recreatieve product- en marktontwikkeling.

Dit project draagt bij aan de ontsluiting van de streek door:

• In eerste instantie de fysieke ontsluiting van de streek. Het versterkt twee van de belangrijke toegangspoorten van de A/V en daarmee de tussenliggende regio.
• De ervaring van de al aanwezige veerdienst wijst uit dat een verbinding over water als aantrekkelijk onderdeel van routegebonden recreatie-activiteiten fungeert.
• Door deze verbinding uit te breiden, komt deze dichter bij de bewoners van de 3 regio's (Waterdriehoek, A/V en Vestingdriehoek).
• Dit verlaagt de drempel om er gebruik van te maken. Dit zal leiden tot een toename van het aantal bezoekers, zowel van buiten de A/V als de eigen bewoners.

Het project is duurzaam/energieneutraal doordat:

• Het stimuleert de recreatieve activiteiten per fiets of te voet. 

De stappen voor realisatie van dit project zijn:

• Dit project wordt vanuit meerdere invalshoeken benaderd, waaronder openbaar vervoer over water.
• Zodra er vanuit de verschillende aanvliegroutes duidelijkheid is over de haalbaarheid, kan er snel worden gehandeld. 

Vaarroutenetwerken

Initiatiefnemers:

• Danielle Wijnen, Gemeente Alblasserdam en Molenwaard

Beschrijving van het project:

• De waterrecreatienetwerken in de regio AV zijn nog niet optimaal.
  We willen een onderzoek laten uitvoeren naar de mogelijkheden.

Projecten waarmee dit initiatief samenhangt:

• 'Waterrecreatie visie'   
• Inzicht geven in de kansen en ontwikkelpotentieel.

Dit project draagt bij aan de volgende maatschappelijk thema's:

• Stimuleren toerisme.
• Toegankelijkheid van het gebied.
• Verstevigen van het recreatieve routenetwerk

Dit project versterkt de identiteit van de streek door:

• Water is een belangrijk thema in deze streek.
• Door een watervisie kan de identiteit nog meer versterkt worden. 
• Wat er uit de visie komt weten we nu nog niet.

De vraag om ondersteuning komt voort uit:

• Initiatieven die hier uit voortkomen moeten per definitie op eigen benen kunnen staan en in samenhang zijn met andere recreatieve netwerken/ondernemers.

Dit project draagt bij aan de ontsluiting van de streek door:

• Vervoer over water als aanvulling op het bestaande aanbod.

Het project is duurzaam/energieneutraal doordat:

• Vervoer over water is niet per definitie heel duurzaam.
  Hier kan wel de focus op gelegd worden.

De stappen voor realisatie van dit project zijn:

• Start onderzoek 2016.
• Oplevering 2017?
• Starten werkzaamheden 2017?

Doortrekken OV verbinding Waterbus naar Nieuwpoort/Schoonhoven

Initiatiefnemers:

• Gemeente Molenwaard

Beschrijving van het project:

• In samenwerking met Schoonhoven bezien of een rendabele Waterbusverbiding kan worden gerealiseerd tussen Kinderdijk en Nieuwpoort/Schoonhoven

Projecten waarmee dit initiatief samenhangt:

• Projecten uit de Erfgoedlijn Oude Hollandse Waterlinie

Dit project draagt bij aan de volgende maatschappelijk thema's:

• Bevorderen verbinding icon Kinderdijk met 'achterland', 
• Duurzaam vervoer (terugdringen automobiliteit), 
• Vergroten recreatief/toeristische waarde A&V

Dit project versterkt de identiteit van de streek door:

1. Water kan worden gezien als identiteit bepalend voor de streek.
2. Het inzetten van water als verbindend element versterkt de identiteit van de streek.

De vraag om ondersteuning komt voort uit:

1. Een business-case zal moeten worden gemaakt om een duurzame exploitatie in zicht te krijgen

Dit project draagt bij aan de ontsluiting van de streek door:

• Het gaat hier om extra ontsluitingsmogelijkheden via OV over water.
• Het ontlast de bestaande infrastructuur van wegen.

Het project is duurzaam/energieneutraal doordat:

• Het terugdringen van de automobiliteit levert een duurzame bijdrage.

De stappen voor realisatie van dit project zijn:

• Nog niet bekend.