Agrarische bedrijven in het Groen

Initiatiefnemers:

Den Hâneker

Beschrijving van het project:

In de Alblasserwaard-Vijfheerenlanden zijn veel melkveehouderijen. Afgelopen jaren zijn veel bedrijven vergroot: nieuwe en grotere stallen en nieuwe opslag voor het gras. Ook zijn er nieuwe bedrijven gekomen langs de ruilverkavelingswegen. In veel gevallen is daarbij onvoldoende aandacht besteed aan de erfbeplanting, waardoor de bebouwing kaal in het landschap staat. Dit doet afbreuk aan de beleving van het landschap, door de bewoners en de recreanten. De gemeenten hebben op dit moment onvoldoende instrumenten om een beplantingsplan te verplichten. Een goede, streekeigen erfbeplanting levert een bijdrage aan de landschappelijke aankleding van de streek, verhoogt de biodiversiteit en is het visitekaartje van het bedrijf. Na uitvoering van dit project is er bij 40 agrarische bedrijven een erfbeplantingsplan opgesteld en uitgevoerd.

Projecten waarmee dit initiatief samenhangt:

Samenwerking met de boeren en gemeenten. Den Hâneker heeft als doelstelling het agrarisch natuurbeheer bij agrariërs en particulieren.

Dit project draagt bij aan de volgende maatschappelijk thema's:

Maatschappelijk verantwoord ondernemen door agrarische bedrijven, imagoverbetering van boeren, landschappelijke verfraaiing, versterking biodiversiteit, recreatieve beleving van het gebied.

Dit project versterkt de identiteit van de streek door:

De agrarische bedrijven zijn de economische pijlers voor het buitengebied van de A-V. Met dit project wordt invulling gegeven aan een onderdeel van maatschappelijk verantwoord ondernemen door agrarische bedrijven en draagt zo bij aan imagoversterking van deze sector, waarbij de agrariërs kunnen laten zien dat naast de bedrijfsvoering ook en bijdrage wordt geleverd aan de landschappelijke kwaliteit van het gebied.

De vraag om ondersteuning komt voort uit:

Verschillende gemeenten geven aan dat ze op dit moment onvoldoende instrumenten hebben om een erfbeplanting te verplichten. Met dit project willen we dit “gat” in de regelgeving nu opvullen en de agrariërs informeren, motiveren en adviseren bij het opstellen van en beplantingsplan en hen helpen bij de daadwerkelijke uitvoering ervan.

Dit project draagt bij aan de ontsluiting van de streek door:

Door het aanleggen van de streekeigen erfbeplanting zal het aan beeld van het landschap positief veranderen en aantrekkelijker worden voor bezoekers om het gebied te bezoeken (o.a. recreaten).

Het project is duurzaam/energieneutraal doordat:

Een streekeigen erfbeplanting draagt bij aan de biodiversiteit en de beplanting legt ook CO2 vast. Hout en snoeimateriaal kan gebruikt worden als biobrandstof, waarvoor ook initiatieven in de streek gaande zijn.

De stappen voor realisatie van dit project zijn:

Projectduur ca. 2,5 jaar, waarbinnen onder meer informatiefolder samenstellen, deelnemers werven, beplantingsplan opstellen, financiële onderbouwing, realisatie.

Handboek van de Waard

Handboek voor de Waard

Als kunstenaars zouden wij een creatieve belevingslaag over het gebied heen willen leggen. Door op een interactieve manier input te gaan verzamelen willen wij een,  analoog en digitaal, Handboek voor de Waard gaan maken. Dit document geeft op een creatieve manier zicht op de aard van de waard en diversiteit aan belevingslagen. Het pretendeert niet volledig te zijn maar zoomt op verrassende wijze in op het leven en landschap van de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden.

Het wil daarmee zowel zijn bewoners verheffen tot het ambassadeurschap alsmede nieuwkomers en toeristen enthousiasmeren om persoonlijk de Aard van de Waard  te komen te onderzoeken, te proeven en te beleven.

De Aard van de Waard wordt middels een aantal invalshoeken in kaart gebracht:

Per hoofdstuk gaan de kunstenaars steeds op pad. Zij reizen( lopend, per kano, met de fiets of paardenkoets) door de waard om op zoek te gaan naar de Aard van de Waard:

- Cultuur en erfgoed

- Geschiedenis en wetenswaardigheden

- Lokale, bijna vergeten, anekdotes

- Landschaplezen (wat vertelt het landschap ons?)

-   De menselijke maat in de beleving

-   mogelijkheden om verbindingen te leggen met en tussen Waardbewoners en de Waard

-   dit alles zichtbaar en beleefbaar maken

-   zowel individueel, gezamenlijk als samen met Waardbewoners

Ontmoetingsmomenten en evenementen, al dan niet georganiseerd, zullen een belangrijk onderdeel zijn van de reis door de Waard.

Een thematische opzet zou als volgt kunnen zijn:

De ondernemende waard:

Tekstueel deel met bijvoorbeeld een verhaal over de ondernemersgeest. Werkgevers en ondernemers aan het woord.

Fotografische inventarisatie van allerlei mogelijke alternatieven verkoopstalletjes (pompoen, noten, peren te koop), enz.

Kaart met locatie aanduidingen.

evenement: met (Blauwzaam?) ondernemers op pad langs diverse verkoopstalletjes, discussie / presentaties / workshops over lokaal ondernemerschap, proeverij, diner of lunch van streekproducten bereid door lokale ondernemers. Partijtje (boeren-) golf? Wat is de eigen kracht van de Ondernemende Waard?

De gastvrije waard:

Tekstueel deel met een verhaal over de gastvrijheid. Groot- en kleinschalige vertegenwoordigers van het toerisme aan het woord.

Fotografische inventarisatie van picknickplekken, schuilplekken, Gastvrije Gorcumers, Vrienden op de Fiets, enz.

Kaart met locatie aanduidingen.

evenement: met Waardbewoners op pad langs deze plekken, langs verkoopstalletjes en verblijfs- en recreatieplekken, lunch of picknick met streekproducten, bbq op leuke plek bij lokale horecaondernemer. Onderwijl delen van verhalen en ervaringen. Wat is gastvrijheid? Hoe wordt je zelf graag ontvangen, en wat ga je dan doen? Kan je zo naar je eigen omgeving kijken?

Overbruggen in de waard:

Tekstueel deel met een verhaal met opmerkelijke verhalen over bruggen, veren en sluizen.

Fotografische inventarisatie van bruggen en oversteken.

Kaart met locatie aanduidingen.

evenement: "sportieve" manifestatie langs/over/onder bruggen, ontmoetingen van uitersten

Spirituele waard:

Tekstueel deel met een verhaal met opmerkelijke verhalen over religie en waarden.

Fotografische inventarisatie van kerken, gebedshuizen en diensten.

Kaart met locatie aanduidingen.

evenement: alternatieve bedevaart / BedeWaard, stiltebeleving of vervoering

Hoogte- en dieptepunten in de waard

Geografische en geschiedkundige hoogte en dieptepunten in de waard.

Fotografische inventarisatie van watertorens, kerktorens, silo’s, masten, dijken, wielen, zandruggen, papland en veenputten.

Kaart met locatie aanduidingen.

evenement: torens beklimmen, abseilen van silo's, luchtfotografie met drone's, duiken in binnenwater. Wat leeft er onder de oppervlakte in de Waard, wat zijn hoogtepunten om trots op te zijn?

8 februari 2016, Arkel, gemeente Giessenlanden

Chris Mudde en Jack van Mildert

Dotterslingers door de polder

Initiatiefnemers:

Den Hâneker

Beschrijving van het project:

De Alblasserwaard –Vijfheerenlanden is en veenweidegebied en kent vele km sloten en watergangen.  Op veel plaatsen is er geen goed ontwikkelde oevervegetatie en kenmerkende soorten zoals de dotter zijn vrijwel overal verdwenen.  Voor de recreatieve belevingswaarde  en de natuurkwaliteit  zijn bloeiende slootkanten een verrijking.  In dit project willen we een start maken en een voorbeeld geven van bloemrijke, natuurvriendelijke oevers, met de dotter als icoonsoort. Het is een bijdrage aan de biodiversiteit  en de waterkwaliteit is er mee gediend. Voorwaarde voor het slagen van dit project is dat het juiste ecologisch beheer van de sloot en slootkant wordt toegepast en gegarandeerd en dat bij de start een aantal maatregelen zijn genomen zoals op diepte baggeren van de sloot en waar mogelijk de aanleg van een plas-drasoever.  Zoeklocaties zijn bermsloten van wegen en tiendwegen en mogelijk provinciale recreatieterreinen, zo veel mogelijk zichtlocaties. Het doel is om in totaal 10 km te realiseren. Om een goed beeld te krijgen van de huidige verspreiding wordt er een aantal jaar geïnventariseerd op de dotter, waarbij de gegevens op een kaart worden gezet. Dat genereert informatie over de biotoopeisen die deze soort stelt.

Projecten waarmee dit initiatief samenhangt:

Samenwerking met gemeenten , Natuur- en Vogelwachten, WSRL, Provincie ZH en Blauwzaam.  Een aantrekkelijke streek voor bewoners en bezoekende recreanten.

Dit project draagt bij aan de volgende maatschappelijk thema's:

Schoon water voor Kaderrichtlijn Water (WSRL), aantrekkelijker landschap voor bewoners en recreanten,  verhoging van de biodiversiteit.   

Dit project versterkt de identiteit van de streek door:

-

De vraag om ondersteuning komt voort uit:

Dit project draagt bij aan bewustwording dat ecologisch beheer van sloten en oevers een verrijking van het landschap oplevert voor mens, plant en dier. Juist ook in een tijd dat de biodiversiteit flink onder druk staat zijn aansprekende voorbeeldprojecten hard nodig.

Dit project draagt bij aan de ontsluiting van de streek door:

De wegen, fiets- en wandelpaden zijn de linten in het landschap en zorgen voor ontsluiting en mogelijkheden voor recreatieve beleving. Bloemrijke bermsloten zijn een aangename stoffering van het landschap.

Het project is duurzaam/energieneutraal doordat:

Herstel van de biodiversiteit  en een  goede waterkwaliteit zijn essentieel voor het ecologisch draagvlak in de streek.

De stappen voor realisatie van dit project zijn:

looptijd 2,5 jaar, met onder andere waarnemingen doen  en op kaart intekenen; beoordeling verspreidingskaart; criteria sloten/oevers; selectie geschikte locaties sloten/oevers; Benaderen beheerders/eigenaars; maatregelen per sloot opstellen; realiseren maatregelen; Berekening van kosten project;

Toegangswegen Bleskensgraaf

Initiatiefnemers:

• Jan Boele

Beschrijving van het project:

1. De toegangswegen Melkweg en Zeemansweg naar Bleskensgraaf worden op aangeven van de plaatselijke bevolking aangekleed met veeneiken, zoals die in het verleden in dit gebied massaal groeiden, om het dorpsaanzicht te verfraaien.

Projecten waarmee dit initiatief samenhangt:

• Relatie met het project Alblasserpoort waar een kunstwerk is geplaatst bestaande uit veeneiken.

Dit project draagt bij aan de volgende maatschappelijk thema's:

• Natuur en Landschap; het plaatsen van veeneiken roept herinnering op naar een ver verleden voor de ontginning van de Alblasserwaard toen in dit deel veel veeneiken voorkwamen. Daarmee heeft het bovendien een hoog educatief gehalte. 

Dit project versterkt de identiteit van de streek door:

1. Verleden en heden worden door het aanbrengen van veeneiken bij het binnenkomen van het dorp verbonden. 

De vraag om ondersteuning komt voort uit:

1. Voor het aanbrengen van de veeneiken heeft de gemeente Molenwaard uitgesproken achter dit initiatief te staan en hiervoor middelen beschikbaar te stellen. Deze zijn echter onvoldoende om het project goed te kunnen uitvoeren. Het onderhoud zal na het aanbrengen minimaal zijn en door de gemeente worden gerealiseerd in samenwerking met de inwoners.

Dit project draagt bij aan de ontsluiting van de streek door:

• Het roept inwoners en bezoekers op stil te staan bij het verleden en geeft een fraai aanzicht bij het binnenkomen van het dorp. 

Het project is duurzaam/energieneutraal doordat:

• Volledig!

De stappen voor realisatie van dit project zijn:

1. Er is een ontwerp beschikbaar dat na goedkeuring direct tot uitvoering kan worden gebracht. In dit kalenderjaar, 2016, moet het project worden afgerond. 

Ontsluiten gebiedsinformatie

Initiatiefnemers:

• Tony Tessers, VVV/AV/Molenwaard

Beschrijving van het project:

• Verspreid is er veel (digitale) info beschikbaar in de vormen van beelden, verhalen en feiten.
• Dit project heeft als doel deze info vindbaar en beschikbaar te maken voor onze bezoekers en eventuele leemtes in de informatievoorziening te vullen.

Projecten waarmee dit initiatief samenhangt:

• Het rendement van de projecten staat of valt met het feit of ze gevonden en gewaardeerd worden door onze bezoekers.
• De ""vermarkting"" is daarvoor van cruciaal belang.
• Bezoekers genereren inkomsten en daarmee financieel draagvlak voor het behoud van de kwalitieit en leefbaarheid van het gebied.
• Er is ook een link met de landschapstafel Waterdriehoek

Dit project draagt bij aan de volgende maatschappelijk thema's:

• Recreatie
• Toerisme
• Economie
• Leefbaarheid
• Werkgelegenheid ca.

Dit project versterkt de identiteit van de streek door:

• Door de kwaliteit en mogelijkheden van streek in beeld te brengen wordt de identiteit en trots op de streek versterkt.

De vraag om ondersteuning komt voort uit:

• Er zijn veel partijen die info voorhanden hebben b.v. Den Hanecker, VVV, SIMAV, www.watericonen, Staatsbosbeheer, ZuidHollandslandschap, PZH,Natuur en Vogelwacht, bedrijven, gemeenten etc..
• Maar er is geen centrale toegang tot die informatie.
• De VVV kan de informatie in de toekomst beheren en actualiseren.

Dit project draagt bij aan de ontsluiting van de streek door:

• Het doel van dit project is het vindbaar en beschikbaar maken van digitale info over de streek.

Het project is duurzaam/energieneutraal doordat:

• nvt

De stappen voor realisatie van dit project zijn:

• 2016 Q 2  inventariseren bronhouder/belanghebbenden
• 2016 Q 2  inventariseren mogelijkheden/best practices onsluiting/informatievoorziening
• 2016 Q 3 Keuze voor informatiemodel/structuur
• 2016 Q 3 data scan + analyse (wat is er beschikbaar, wat is kwaliteit relevantie, wat zijn de leemtes)
• 2016 Q 4 inventarisatie data
• 2017 Q 1 genereren ontbrekende data
• 2017 Q 2 oplevering

Beeldkwaliteit AV in het onderwijs

Initiatiefnemers:

• Wellantcollege, Ab Wessels, Peter de Wit, Ton Schuller.

Beschrijving van het project:

• Het gebiedsplatform heeft een visie Beeldkwaliteit gemaakt.
• Wellantcollege wil deze verwerken in het onderwijs, gecombineerd met een gastles en een excursie, vormgeven van een lessenreeks.

Projecten waarmee dit initiatief samenhangt:

• Opstellen 'Het verhaal in beeld' van het gebiedsplatform.
• Suggesties:
• Verbinden met de Koperen Knop?
• Drama, Ria van Wijngaarden?

Dit project draagt bij aan de volgende maatschappelijk thema's:

• Verbinden onderwijs met de regio

Dit project versterkt de identiteit van de streek door:

• Kenmerken van de streek verwerken in het MBO onderwijs in de streek

De vraag om ondersteuning komt voort uit:

• Het onderwijs van Wellant MBO in Gorinchem moet nadrukkelijker aansluiten bij de regio A-V.

Dit project draagt bij aan de ontsluiting van de streek door:

• Dit product van het gebiedsplatform en andere activiteiten van het gebiedsplatform helpen daarbij

Het project is duurzaam/energieneutraal doordat:

• Studenten nemen kennis van de streek en benutten dit in hun stages/werk nvt

De stappen voor realisatie van dit project zijn:

1. Curriculumontwerper Wellant verdiept zich 'Het verhaal in beeld'.
2. Overleg met de secretaris van het gebiedsplatform.
3. Bepalen hoeveel lessen hier aan besteed worden
4. Nagaan welke gastlessen/excursies kunnen worden uitgevoerd.

Doorlooptijd: 3 maanden

Werken aan Bodem & Water in polder Nieuwland

Initiatiefnemers:

• Peter Heikoop en Wim Dijkman

Beschrijving van het project:

• In dit project gaan we op zoek naar mogelijkheden om meer koolstof in de bodem op te slaan en minder uit te stoten. Daarom is dit een klimaat mitigatie project.

Projecten waarmee dit initiatief samenhangt:

• Op basis van de lijst met projecten, is niet direct een project te benoemen waarmee samenhang bestaat. Wellicht biomassa stromen en ecologisch beheer (fase 1).

Dit project draagt bij aan de volgende maatschappelijk thema's:

• Biodiversiteit
• Waterkwaliteit

Dit project versterkt de identiteit van de streek door:

• Het project zorgt ervoor dat de bodemdaling aanzienlijk vermindert, meer water in de sloten kan blijven stromen, weidevogels meer kans maken en het landschap beter blijft functioneren

De vraag om ondersteuning komt voort uit:

1. Binnen de polder moet het gesprek tussen de boeren worden georganiseerd, niet iedereen zit op dezelfde lijn, c.q dezelfde gedachten over peilbeheer. Een onafhankelijke benadering kan partijen bij elkaar brengen.
2. Kennis van buiten is nodig om boeren te motiveren voor de maatregelen en hen te begeleiden. Tevens voor de monitoring ism het Waterschap.
3. Eenmaal de urgentie en kennis gedeeld, dan kunnen wellicht andere bronnen ter ondersteuning worden ingezet.

Dit project draagt bij aan de ontsluiting van de streek door:

• In het project wordt uiteraard veel aandacht aan communicatie besteed en het belangrijkste is dat alle boeren in de polder aan de slag gaan en hun resultaten uitdragen aan de burgers die er fietsen, wandelen, etc.

Het project is duurzaam/energieneutraal doordat:

• Dat is de kern van het project: door toepassen van onderwaterdrainage en compost maken we een enorme slag richting CO2 neutraler.
• Daarnaast beschermen en (her) ontwikkelen wij de biodiversiteit die bij het landschap hoort

De stappen voor realisatie van dit project zijn:

• Stap 1: Agenda setting: we gaan met alle ondernemers (ca. 25) in gesprek om de urgentie samen vast te stellen.
• Stap 2: We, c.q. de boeren definiëren (wellicht) 4 maatregelen waarmee we aan de slag kunnen om het doel (meer CO2 neutraal) te bereiken.
• Stap 3: Boeren verwerven specifieke kennis hierover
• Stap 4: Boeren passen de maatregelen toe en de resultaten worden gemonitord.

Kaas Experience Center

Initiatiefnemers:

• Bestuur en directie van zuivelfabriek de Graafstroom.

Beschrijving van het project:

1. Een kaas experience center wat voor belang is voor de locale bevolking en ter bevordering  van het toerisme. Daarnaast zal het zorgdragen voor een stuk werkgelegenheid wel of niet aangevuld met mensen met een lichte beperking.

Projecten waarmee dit initiatief samenhangt:

• Dit project hangt oa. Samen met de activiteiten van Kinderdijk en in algemene zin om de Alblasserwaard attractief te laten worden voor toerisme.
• Op dit moment zijn wij met verschillende belanghebbende in gesprek.

Dit project draagt bij aan de volgende maatschappelijk thema's:

• Dit project stimuleren wij vanuit onze MVO initiatieven en draagt bij aan de hierboven genoemde thema's .

Dit project versterkt de identiteit van de streek door:

• De kaasfabriek past volledig in de streek als verlengstuk van de veel voorkomende veehouderij.tevens hebben wij de boerderij aangeschaft als bescherming van de historische waarde waarvan nog heel veel elementen in en om het pand zitten.

De vraag om ondersteuning komt voort uit:

• Juist nu er zoveel initiatieven lopen is het goed om met elkaar de gelederen sterk te maken en met elkaar de krachten te bundelen, het een staat niet los van het ander.

Dit project draagt bij aan de ontsluiting van de streek door:

• Een kaas experience center, is een trekplijster voor heel veel mensen vanuit binnen en buitenland zeker in combinatie met het eerder vermelde Kinderdijk project . 

Het project is duurzaam/energieneutraal doordat:

• Fenomenen als duurzaamheid en energieneutraal staan bij de zuivelfabriek hoog in het vaandel, dus ook zullen deze thema's bij de uitgangspunten maximaal aan de orde komen.

De stappen voor realisatie van dit project zijn:

• Begin volgend jaar zal de eerste globale business casus worden afgerond, waarna er een timeline zal worden opgezet.

De waardering van het karakteristieke Landschap

Het karakteristieke landschap van de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden is een trekpleister op zichzelf. De bijzondere landschappelijke kwaliteiten van de regio zijn onmiskenbaar: de hoge kwaliteit van het cultuurlandschap, de historische steden en lintdorpen, de rijke natuur, koeien, vogels, molens, gemalen, dijken en boerderijen. Dit samenspel wordt gewaardeerd: mensen komen er graag om te wonen, te werken en te recreëren.

De instandhouding van de bijzondere natuur en het zo kenmerkende landschap is niet vanzelfsprekend. Met de beëindiging van de ILG-bestuursovereenkomsten en de wijziging van de Wet Landelijk Gebied is een aantal beleidsdoelstellingen en budgetten komen te vervallen. Landschapsbeheer Zuid-Holland heeft haar activiteiten beëindigd. De Ecologische Hoofdstructuur (EHS) is herijkt en daarmee kleiner geworden. De biodiversiteit neemt af. Terreinbeherende organisaties zoeken naar nieuwe manieren om beheer vorm te geven en te financieren.  

Binnen dat krachtenveld ligt er voor de partners in de Alblasserwaard-Vijfheerenlanden de uitdaging om de natuurwaarden te versterken en het kenmerkende landschap in stand te houden. Tijdens de landschapstafel van 11 november 2015 is een aantal keer de oproep gedaan van de streek geen museum te maken, maar de authenticiteit te verbinden met toekomstbestendigheid. En dat kan. Juist door slimme koppelingen met de andere thema’s te maken, zoals met economie, recreatie en waterberging, kunnen natuurontwikkeling en -beheer worden versterkt. Dat vraagt wel om een andere manier van denken en om lef en creativiteit om tot structurele, innovatieve oplossingen te komen die recht doen aan ons karakteristieke landschap. 

Landschappelijke inpassing

Bewoners en bezoekers waarderen het karakteristieke landschap. Die landschappelijke kwaliteit staat echter onder druk, onder meer door bebouwing en bedrijvigheid. Boerderijen, bedrijfspanden, bedrijventerreinen doen in een aantal gevallen inbreuk op die kwaliteit. 

Hoe zorgen we voor een vitale streek, waarin agrariërs en andere ondernemers voldoende ruimte hebben om bij te dragen aan de lokale economie en werkgelegenheid, en tegelijkertijd de kwaliteit van het landschap wordt behouden en storende elementen in de landschappelijke beleving aan het zicht worden onttrokken? En wat te doen met de vrijkomende agrarische bebouwing?

Groenblauwe dooradering van de polder

Het landschap wordt onder meer gevormd door de weiden en de watergangen. Deze groenblauwe dooradering is zeer bepalend voor het landschappelijke beeld en kan op verschillende manieren een impuls krijgen.

Zo is er een idee gelanceerd voor de aanleg van natuurvriendelijke oevers (nvo’s) langs een derde tot de helft van de bestaande sloten. De nvo’s sluiten op elkaar aan en op de hoofdwatergangen in een samenhangend plan (voor aanleg en ecologisch beheer) op polderniveau. Dit heeft de volgende mogelijkheden en voordelen:

• het levert extra waterberging op,
• het historische slootpatroon blijft intact,
• het geeft een betere waterkwaliteit, wat van belang is voor de KRW-doelstelling van het Waterschap Rivierenland,
• het geeft versterking en ontsluiting van de ecologische waarden in het agrarisch landschap, voor verschillende soortgroepen,
• het is een nieuwe tak van agrarisch natuurbeheer,
• het is een alternatief voor de Groene Ruggengraat,
• het versterkt de ecologische hoofdstructuur,
• het verhoogt de recreatieve belevingswaarde.

Daarnaast wordt er door verschillende partijen, waaronder de Natuur- en Vogelwacht Alblasserwaard en Vijfheerenlanden, Den Hâneker (o.m. Erfbeplanting) en de werkgroep Prachtlint / Blauwzaam Lint gewerkt aan het versterken van de groene dooradering en het vergroten van de biodiversiteit. Deze initiatieven zijn sterk verankerd in de lokale samenleving en verdienen steun. 

Bevorderen van de weidegang

Een kenmerk van het Hollandse polderlandschap zijn de koeien in de wei. Steeds meer melkveehouders neigen er echter naar om hun koeien het hele jaar op stal te houden. Het Convenant Weidegang uit 2012 wil deze trend keren. Het doel van het convenant is om koeien zoveel als mogelijk is weidegang te bieden. Tot de ondertekenaars van het convenant behoren organisaties van melkveehouders, zuivelondernemingen, banken, retail, kaasverkopers en –handelaren, maatschappelijke organisaties, terreinbeheerders, overheid en onderwijs.

Eind 2014 is geconstateerd dat er meer actie nodig is om het doel te halen. Inmiddels is daarvoor een aantal mogelijke maatregelen in beeld gebracht. Kan het meerjarenprogramma hierin versterkend werken? 

Weidevogels en erfvogels

Onderdeel van het karakteristieke landschap zijn de weidevogels en erfvogels. De weidevogelstand gaat nog steeds achteruit en ook de erfvogels kunnen een steuntje in de rug gebruiken. Den Hâneker is het project ‘Adopteer een erfvogel’ gestart. Doormiddel van dit project kunnen mensen uit de streek nestkasten, fruitbomen e.d. bij agrariërs/erfbezitters adopteren. Met behulp van deze adopties wordt de bescherming van erfvogels gefinancierd en gestimuleerd.

Welke maatregelen zouden in een meerjarenprogramma passen om de weidevogels en erfvogels te behouden cq te versterken?

Onze natuurgebieden

In de Alblasserwaard-Vijfheerenlanden wordt voortdurend geïnvesteerd in de waardevolle natuurgebieden. De provincie Zuid-Holland en het waterschap Rivierenland hebben afspraken gemaakt over Natura 2000 en de restantopgave voor het Nationaal Natuur Netwerk (m.n. ecologische verbindingszones) in combinatie met het herstel van regionale keringen. Concreet hebben provincie en waterschap het voornemen om de komende jaren in de volgende deelgebieden te investeren (met tussen haakjes de onderliggende doelen):

• Boezems Kinderdijk (boezemkaden, Natura2000, KRW, cultuurhistorie);
• Achterwaterschap (boezemkaden, ecologische verbindingszones, KRW, cultuurhistorie);
• Molenkade Groot-Ammers (boezemkaden, ecologische verbindingszones, KRW, cultuurhistorie);
• Zouweboezem  en Polder Achthoven (Natura2000).

Ook wordt gewerkt aan de Giessen – Schelluinsevliet (boezemkaden, ecologische verbindingszones, KRW). 

Er blijft ondanks deze plannen nog genoeg te wensen over:

Zouweboezem

In de Vijfheerenlanden wil het Zuid-Hollands Landschap zich de komende jaren in het bijzonder inzetten om de natuur- en landschapswaarden van de Zouweboezem en de Diefdijk te versterken en dit te combineren met het beter beleefbaar maken van deze gebieden. Naar verwachting zullen voornamelijk in de Zouweboezem projecten gewenst zijn die in aanmerking komen voor de gebiedsdeal.De Zouweboezem is van groot belang voor moerasvogels, grote modderkruiper, kamsalamander en ook vanwege de aanwezigheid van blauwgrasland. In de Zouweboezem bevindt zich tevens één van de grootste broedkolonies purperreigers van Nederland.Vooral de waterkwaliteit en het peilbeheer laten echter te wensen over als het gaat om het faciliteren van deze natuurwaarden.

Daarnaast is in de huidige situatie de parkeergelegenheid te klein en ontstaat er regelmatig overlast bij omwonenden door fout geparkeerde auto’s. Het Zuid-Hollands Landschap wil zich de komende jaren daarom inzetten de volgende maatregelen uit te voeren die wellicht projectmatig in de gebiedsdeal ondergebracht kunnen worden:

• Inplanten ondiepe oevers en afgegraven legakkers met riet en andere helofyten.
• Terugdringen houtopslag, voor ongeveer €15.000 per jaar.
• Openheid van het gebied vergroten nabij de zwarte sternkolonies door het verwijderen van opgaand hout.
• Vernatten rietlanden door aanbrengen greppels en/of inlaatconstructies
• Vergroten en verbeteren parkeergelegenheid
• Beter beleefbaar maken Zouweboezem, o.a. vanaf de Zouwendijk
• Versterken poelenstructuur in polder Achthoven
• Versterken van de verbinding, zowel voor dieren en planten als voor beleefbaarheid, tussen de Zouweboezem en de Achthovense Uiterwaarden

Voor alle project ideeën geldt dat er op dit moment nog onvoldoende financiering beschikbaar is. 

Diefdijk

De Diefdijk is de dwarsverbinding tussen de dijken van de Linge en de Lek. In het Rampjaar 1672 lag het inundatiegebied van de Oude Hollandse Waterlinie ten westen van de Diefdijk, op Hollands gebied. Ruim een eeuw later werd dat in het kader van de Nieuwe Hollandse Waterlinie naar de oostkant verlegd, in Gelderland.

Langs de Diefdijk bezit het Zuid-Hollands Landschap een heel snoer aan terreinen. De afwisseling van hoogstamfruit, wei- en hooiland, bosjes, grienden en water zorgt voor een kleinschalig en aantrekkelijk cultuurlandschap met hoge natuurwaarden. Een dergelijk landschap vraagt echter om een intensief beheer, terwijl de beschikbare SNL-beheersubsidie onvoldoende is om de kwaliteiten van dit landschap duurzaam te behouden. Inmiddels is er al enige jaren een vrijwilligersgroep actief aan de Diefdijk die zich inzet om een deel van het handmatige onderhoud van deze elementen te waarborgen.

Het Zuid-Hollands Landschap wil zich de komende jaren extra inzetten om middelen te vinden om het intensieve beheer voort te kunnen zetten en waar mogelijk de landschapswaarden te versterken en te kijken waar en hoe mensen uit de streek meer betrokken kunnen raken bij dit gebied. Daarbij wordt gedacht aan de volgende maatregelen die wellicht in de gebiedsdeal ondergebracht kunnen worden:

• Aanleg van houten hekwerken ter versterking van het authentieke landschap en ter versterking van de populatie argusvlinders in het gebied.
• Verbeteren uitvalsbasis en voorzieningen voor vrijwillig landschapsbeheerders.
• Onderzoeken mogelijkheden om (een deel van) het onderhoud en toezicht te laten financieren vanuit de streek.

Wat betreft de realiseerbaarheid geldt hetzelfde als hetgeen hierboven is opgemerkt voor de Zouweboezem en polder Achthoven: er is op dit moment nog onvoldoende financiering beschikbaar.

Baggeren Linge en Alblas vs waterrecreatie

Water is zo kenmerkend voor de streek, maar waterrecreatie staat nog enigszins in de kinderschoenen. De streek wil waterrecreatie stimuleren. Daarvoor (en om andere redenen) dienen de Linge en de Alblas uitgebaggerd te worden.

Bodemdaling

De veenbodem daalt steeds verder. Maatregelen en maatwerk zijn nodig om dit te beperken. Als dat niet gebeurt, zullen de beheerkosten en maatschappelijke kosten toenemen. Denk aan de kosten voor extra pompen, extra keringen, extra aanleg en onderhoud van wegen en vaker optredende wateroverlast. Of aan het overstromingsrisico en – vooral - de maatschappelijke kostenpost gevormd door de jaarlijkse uitstoot van 700.000 ton CO2 door oxidatie van het vee (bron).

Omdat landbouw de belangrijkste gebruiker is van het Groene Hart is het belangrijk te zoeken naar oplossingen waarin de landbouw een volwaardige rol heeft. Op veel plaatsen zal dat kunnen betekenen dat de landbouw innovatief blijft, terwijl de bodemdaling met technische maatregelen (bijv. onderwaterdrainage) wordt beperkt. Op andere plaatsen kan de bodemdaling wellicht worden beperkt door functies te combineren zoals extensieve landbouw in combinatie met waterberging of recreatie. Bij dergelijke functiecombinaties kan het waterpeil in delen van het jaar vaak hoger zijn. In samenhang met dit denken over het landelijk gebied kan een keuze worden gemaakt over behoud van het unieke verkavelingspatroon als icoon van het Nederlandse landschap. Hiervoor kan een Unesco-status worden aangevraagd voor karakteristieke gebieden (bron). 

Han Weber, gedeputeerde van de Provincie Zuid-Holland, schrijft hier: 

"Als provincies hebben we in onze Voorloper Groene Hart uit 2009 stoer stelling genomen en gezegd dat we de bodemdaling willen afremmen. En dat we de landbouw in stand willen houden als drager van het landschap; en dat we de kwaliteiten van dat landschap willen behouden en dat… En dat wordt lastig! Want je kunt niet alles hetzelfde houden en ondertussen de bodemdaling stoppen. Ik merk dat de discussie over bodemdaling daardoor stagneert.  

En daarom mijn pleidooi: we moeten loskomen van hoe het nu is en meer doen dan alleen werken aan optimalisatie van het bestaande. Een beetje minder bodemdaling, een beetje betere waterkwaliteit door kleine aanpassingen op bedrijven, hier en daar een hoogwatervoorziening om paalrot te voorkomen…. Dat zijn geen structurele oplossingen. Kijk naar de lange termijn en blijf realistisch. Dus niet roepen dat bodemdaling gestopt moet worden door de veenweiden in moeras te veranderen, maar door na te denken over het nieuwe veenweidenbedrijf, door te investeren in systeeminnovaties en door het waterbeheer anders te organiseren, zoals bij het project ‘Sturen met Water’ van het Veenweiden Innovatiecentrum en de Stuurgroep. En door maatwerk per gebied te leveren, want er bestaat niet één oplossing voor alle problemen. Ieder gebied heeft zijn eigen kansen en knelpunten.

Het maken van echte keuzes vraagt lef van alle betrokkenen. Lef omdat we volgens mij keuzes moeten maken die grote veranderingen tot gevolg hebben voor het waterbeheer, de agrarische bedrijfsvoering en het landschap. Eigenlijk moeten we weer stoer stelling nemen. Nu samen."

Zie ook:

• http://www.pbl.nl/sites/default/files/cms/publicaties/PBL_2015_Het_Groene_Hart_1351.pdf 
• http://www.wageningenur.nl/nl/nieuws/Tijd-kopen-als-voorlopige-oplossing-voor-bodemdaling-veenweidegebieden-.htm
• http://www.geobronnen.com/de-veenbodem-blijft-dalen.html

Welke (proef)projecten kunnen wij in de AV opzetten om de bodemdaling af te remmen?