Natuurfilm Alblasserwaard

Initiatiefnemers:

Stijn Philips is de trekker van dit project. Hij is professioneel natuurfilmer en werkt oa voor Vroege Vogels TV en heeft eerder een korte bioscoopfilm gemaakt over hazen in de Alblasserwaard (genomineerd voor beste korte film op WFFR).

Daarnaast zijn er veel (lokale) partijen die het project steunen door middel van financiële, praktische en/of inhoudelijke hulp:

• Natuur- en Vogelwacht 'de Alblasserwaard'
• Gemeente Gorinchem
• Staatsbosbeheer
• Stichting Gorcum Natuurlijk Groen
• Den Haneker
• Blauwzaam
• Prachtlint
• Stichting Werelderfgoed Kinderdijk
• Damen Shipyards Gorinchem
• Bassa Staal
• Lokale media (RTV Rijnmond, Algemeen Dagblad, Kompas, Kontakt)
• Komende tijd zijn er nog gesprekken met de burgemeester van Gemeente Molenlanden en met het Collectief AV.

Een deel van de financiering is verder verzameld door middel van crowdfunding. Meer dan honderd donateurs hebben bijgedragen en zij hopen ook dat het project een succes wordt.

Beschrijving van het project:

De Alblasserwaard is een prachtig oud-Hollands veenweidegebied. Je vindt er uitgestrekte weilanden, lange sloten, molens en heel veel dieren. Het is het leefgebied van grutto’s, purperreigers, hazen, argusvlinders, kleine zwanen, heikikkers, bevers en bruine kiekendieven.

Het doel van deze film is om mensen binnen en buiten de Alblasserwaard te enthousiasmeren en informeren over de biodiversiteit van deze streek. De kijker ontdekt de mooiste plekken, leert icoonsoorten kennen en wordt verrast door bijzondere natuurverhalen. De film wil zo bijdragen aan de herkenbaarheid, bescherming en liefde voor de natuur van dit prachtige gebied. Daarnaast wil ik met de film draagvlak creëren om deze kwetsbare natuur te behouden en versterken.

Het plan is om vier seizoenen op de mooiste locaties van de Alblasserwaard te filmen: van de vogelrijke weilanden van de Donkse Laagten tot de molens van Kinderdijk; en van de bevers in Avelingen tot de rietlanden van de Zouweboezem.

Zodra de film af is, worden er (bioscoop)vertoningen georganiseerd. Ook wordt de film ingezonden naar natuurfilmfestivals zoals het Wildlife Film Festival Rotterdam. Er zijn gesprekken gaande voor een uitzendlicentie op RTV Rijnmond. En tot slot wil ik hem beschikbaar stellen voor natuurverenigingen, musea en (lokale) media zodat zoveel mogelijk mensen kunnen genieten van de natuur van de Alblasserwaard.

Projecten waarmee dit initiatief samenhangt:

Dit project zoekt nauwe samenwerking met andere natuurprojecten en natuurverenigingen. Er is bijvoorbeeld veel overleg met de NVWA en Staatsbosbeheer. Dat is belangrijk omdat ik zo op een verantwoorde wijze dichtbij de dieren kan komen en ik de beschikking heb over veel kennis omtrent het gedrag van de dieren.

Deze relaties komen verder concreet tot uiting in de ambitie om over onder andere de volgende onderwerpen een filmsequentie te maken:

• wilde bijen en bevers in Gorinchem ism met Gemeente Gorinchem en Gorcum Natuurlijk Groen (Arjan de Winter en Johan Sterk)
• purperreigers ism Staatsbosbeheer en/of Kinderdijk; (Peije 't Lam en/of Jan-Dirk Verheij)
• argusvlinders ism Prachtlint; (Richard Slagboom)
• grutto's en ander weidevogels op plasdras ism lokale boeren en Staatsbosbeheer; (Peije 't Lam, vogelwerkgroep NVWA)
• heikikkers/kamsalamander (Richard Slagboom);
• blauwgraslanden ism Staatsbosbeheer en NVWA. (Peije 't Lam)
• kleine zwanen ism Vogelwerkgroep NVWA
• etc...

Dit project draagt bij aan de volgende maatschappelijk thema's:

Allereerst zou de film een impuls kunnen geven aan het lokale toerisme. Een natuurfilm helpt om de Alblasserwaard op de kaart te zetten en lokt mensen. De film 'de nieuwe Wildernis' zorgde voor 65% (!) meer bezoek naar de Oostvaarderplassen. Meer recreanten en toeristen betekent meer horeca-omzet, verhuur van bootjes, etc.
Ten tweede helpt een natuurfilm om bewustzijn te creëren over duurzaam gebruik van ons landschap: denk daarbij aan milieuvriendelijker gebruik van boerenweilanden; ruimte voor de rivier (Avelingen); grondwatermanagement; de aanleg van nieuwe natuurgebieden/klimaatbuffers. Zo ontstaat er meer draagvlak voor overheidsmaatregelen die betrekking hebben op de verduurzaming van ons leven.
Ten derde helpt een natuurfilm om (oude) mensen naar buiten te krijgen en te bewegen en te recreëren. Mensen worden nieuwsgierig en willen de natuurverhalen uit de film met eigen ogen ervaren.
Ten vierde ontstaat er onder de inwoners een gevoel van saamhorigheid en trots voor hun omgeving. Samen leven we in deze streek en zorgen we ervoor dat het leefbaar is en natuurlijk blijft.
Ten vijfde kan de film bijdragen aan meer animo voor lokale initiatieven zoals de Vierdaagse Alblasserwaard.
Tenslotte komen dankzij de film inwoners en natuurliefhebbers samen dankzij de geplande vertoningen als de film af is. Zo ontstaat er dialoog en contact.

Dit project versterkt de identiteit van de streek door:

Een natuurfilm draagt bij uitstek bij aan een positieve identiteit van de streek. In de film wordt de prachtige oud-Hollandse natuur benadrukt en mensen zien dat de Alblasserwaard een fantastische plek is om te wonen, werken en recreëren. De kracht van film is dat je de natuur op een verassende en meeslepende manier kunt tonen. De kijker komt heel dichtbij de dieren en krijgt een intiem en uniek inkijkje in hun leven. Zo ziet de kijker de natuur in het gebied met andere ogen en leert het (her)waarderen.

De vraag om ondersteuning komt voort uit:

Er bestaat in Nederland geen speciaal fonds om natuurfilms te financieren, dus is het noodzakelijk om de financiering zelf vanuit verschillende hoeken te benaderen. De eerste 10.000 euro is nu binnen via een crowdfundings-actie. Maar dat is de uiterste ondergrens waarmee ik een film kan maken. Dit bedrag betekent concreet dat ik maar een beperkt aantal dagen in het veld kan zijn, relatief weinig tijd heb voor montage en geen budget voor muziekrechten, een goede voice-over, 'foley-geluid', kleurcorrectie, drone-shots etcetc. Het streefdoel is +/- 30.000. Hiermee kan ik de film echt naar een hoger niveau krijgen en recht doen aan de natuur van de streek. De tijd is bovendien rijp want ik kan direct beginnen dankzij de eerder vergaarde 10.000.

Dit project draagt bij aan de ontsluiting van de streek door:

Met deze natuurfilm wil ik laten zien hoe mooi en natuurrijk de Alblasserwaard is. In de film zie je niet alleen prachtige beelden maar wordt de kijker ook geïnformeerd over het leven en het gedrag van de dieren in deze streek.
Een film heeft de potentie om via diverse mediakanalen (online, tv, bioscoop) een groot publiek te bereiken. Hierdoor kunnen niet alleen de inwoners de film straks gemakkelijk bekijken maar is deze ook toegankelijk voor kijkers van ver buiten de Alblasserwaard. Zo wordt de streek en haar natuur voor een potentieel enorm publiek ontsloten.

Het project is duurzaam/energieneutraal doordat:

In principe is er bij dit project amper sprake van een belasting in de vorm van CO2. Enkel de stroom voor de camera en de montagecomputer en de autoritjes in de Alblasserwaard naar de opnamelocatie kosten energie.

De stappen voor realisatie van dit project zijn:

Van februari 2019 t/m maart 2020 worden er filmopnames gemaakt en van maart 2020 tot +/- december 2020 wordt de montage gedaan. Vervolgens wordt de film ontsloten via diverse kanalen.

Agrarische bedrijven in het Groen

Initiatiefnemers:

Den Hâneker

Beschrijving van het project:

In de Alblasserwaard-Vijfheerenlanden zijn veel melkveehouderijen. Afgelopen jaren zijn veel bedrijven vergroot: nieuwe en grotere stallen en nieuwe opslag voor het gras. Ook zijn er nieuwe bedrijven gekomen langs de ruilverkavelingswegen. In veel gevallen is daarbij onvoldoende aandacht besteed aan de erfbeplanting, waardoor de bebouwing kaal in het landschap staat. Dit doet afbreuk aan de beleving van het landschap, door de bewoners en de recreanten. De gemeenten hebben op dit moment onvoldoende instrumenten om een beplantingsplan te verplichten. Een goede, streekeigen erfbeplanting levert een bijdrage aan de landschappelijke aankleding van de streek, verhoogt de biodiversiteit en is het visitekaartje van het bedrijf. Na uitvoering van dit project is er bij 40 agrarische bedrijven een erfbeplantingsplan opgesteld en uitgevoerd.

Projecten waarmee dit initiatief samenhangt:

Samenwerking met de boeren en gemeenten. Den Hâneker heeft als doelstelling het agrarisch natuurbeheer bij agrariërs en particulieren.

Dit project draagt bij aan de volgende maatschappelijk thema's:

Maatschappelijk verantwoord ondernemen door agrarische bedrijven, imagoverbetering van boeren, landschappelijke verfraaiing, versterking biodiversiteit, recreatieve beleving van het gebied.

Dit project versterkt de identiteit van de streek door:

De agrarische bedrijven zijn de economische pijlers voor het buitengebied van de A-V. Met dit project wordt invulling gegeven aan een onderdeel van maatschappelijk verantwoord ondernemen door agrarische bedrijven en draagt zo bij aan imagoversterking van deze sector, waarbij de agrariërs kunnen laten zien dat naast de bedrijfsvoering ook en bijdrage wordt geleverd aan de landschappelijke kwaliteit van het gebied.

De vraag om ondersteuning komt voort uit:

Verschillende gemeenten geven aan dat ze op dit moment onvoldoende instrumenten hebben om een erfbeplanting te verplichten. Met dit project willen we dit “gat” in de regelgeving nu opvullen en de agrariërs informeren, motiveren en adviseren bij het opstellen van en beplantingsplan en hen helpen bij de daadwerkelijke uitvoering ervan.

Dit project draagt bij aan de ontsluiting van de streek door:

Door het aanleggen van de streekeigen erfbeplanting zal het aan beeld van het landschap positief veranderen en aantrekkelijker worden voor bezoekers om het gebied te bezoeken (o.a. recreaten).

Het project is duurzaam/energieneutraal doordat:

Een streekeigen erfbeplanting draagt bij aan de biodiversiteit en de beplanting legt ook CO2 vast. Hout en snoeimateriaal kan gebruikt worden als biobrandstof, waarvoor ook initiatieven in de streek gaande zijn.

De stappen voor realisatie van dit project zijn:

Projectduur ca. 2,5 jaar, waarbinnen onder meer informatiefolder samenstellen, deelnemers werven, beplantingsplan opstellen, financiële onderbouwing, realisatie.

Vrijkomende agrarische bebouwing (VAB)

Initiatiefnemers:

Stichting Boerderij & Erf: Dick de Jong

Beschrijving van het project:

Hoewel dit ogenschijnlijk niet zo lijkt, is het geven van een nieuwe bestemming aan ruilverkavelingsboerderijen iets heel anders dan de andere boerderijen in de kernen en linten, die leegkwamen te staan te staan ten gevolge van de ruilverkaveling, meer dan een halve eeuw terug en in de tijd daarna. Dat heeft ook alles te maken met het feit dat de economie zich heeft ontwikkeld. Hierdoor zijn waarden en prijzen heel anders dan vijftig jaar terug.

Bovendien speelt een rol dat overdracht en verkoop van ruilverkavelingsobjecten aan derden voor de verkoper veelal bedoeld is als een vorm van pensioen. Het is voor de boer vaak de enige oude dag voorziening.

In het kader van de schaalvergroting is het bij een stoppend boerenbedrijf veelal wel mogelijk om de landerijen te verkopen. Daarmee wordt de waarde van de boerderij met de bijgebouwen en het erf echter een blok aan het been. Meestal geldt voor een dergelijk onroerend goed slechts een agrarische bestemming, die zonder land omheen niet meer uit te voeren zal blijken.

Mede in aansluiting op de afstudeerrapportage ‘De toekomst van Vrijkomende agrarische bebouwing in de Alblasserwaard’ willen wij ons de komende tijd gaan toeleggen op de realisatie van de daarin gegeven adviezen:

1. Verruiming bepleiten van het gemeentelijk beleid, waardoor er meer mogelijkheden ontstaan om de vrijkomende agrarische bebouwing een herbestemming te kunnen geven. Uiteraard met bewaking van de agrarische functie en de daarbij behorende landelijke omgeving.
2. De thans uitgesproken verwachting nader bestuderen en komen tot een prognose, aan de hand waarvan feitelijke activiteiten kunnen worden ondernomen. Een onderzoek waarbij alle agrariërs in de streek worden benaderd is hierbij een noodzaak.
3. Mogelijkheden en voorbeelden van herbestemming bedenken en uitwerken, die in dit onderhavige geval kunnen leiden tot de gewenste resultaten. Deze kunnen van allerlei aard zijn, waardoor het wenselijk is om ook beleidskaders te bepalen inzake wat wel kan en wat moet worden vermeden.
4. Projectontwikkelaars, makelaars, aannemers en anderen, die op de een of andere wijze betrokken zijn of raken bij de leegkomende agrarische bebouwing, voorzien van informatie, zodat zij op de ontwikkelingen van het moment direct kunnen inspelen.

Zaken die hierbij een bepalende rol kunnen spelen komen mede uit een drietal door het Gebiedsplatform gehouden informatieavonden en enkele daaruit voortvloeiende gesprekken in klein comité. Genoemd kunnen worden:

• (Beleids)kaders en mogelijkheden in beeld brengen. 
• Handvatten aanreiken.
• Verrommeling van het landschap en de erven voorkomen. 
• Behouden van het karakter van de streek. 
• De benodigde financiële middelen laag houden, zodat er ruimte blijft voor rendabele investeringen. 
• Landschappelijke waarden behouden. 
• Maatwerk toepassen.

Het agrarische landschap van Alblassewaard - Vijfherenlanden

Projecten waarmee dit initiatief samenhangt:

Er zijn links met een aantal andere projecten uit het programma Groen Verbindt, maar de tijd is mede gezien de noodzaak snel tot een plan indiening te komen op dit moment te kort om hier gedetailleerd op in te gaan. Die uitwerking moet nog plaatsvinden.

Dit project draagt bij aan de volgende maatschappelijk thema's:

LTO Noord, eigenaren en gebruikers van de betreffende boerenbedrijven, lokale overheden, projectontwikkelaars, aannemers, architecten, ontwerpers ruimtelijke ordening enzovoort.
Alle doelgroepen, ouderen, jongeren, mensen met een beperking, recreanten, toeristen, werkzoekenden, lokale detailhandel, scholen en feitelijke alle streekbewoners.

Dit project versterkt de identiteit van de streek door:

Het aantal boederijen in AV wordt geschat op tenminste 1.400 en zij vormen met elkaar de basis van het huidige unieke landschap. Een prachtig veenweidelandschap met weilanden, sloten, bebouwingslinten, tiendwegen en ruilverkavelingswegen. Zo dicht bij de Randstad gelegen dat het een bijzondere aantrekkingskracht heeft op de recreant uit de zich steeds opdringende stedelijke westelijke en zuidelijke rand. Met dit project wordt er gekeken naar het behoud van dit boerenlandschap.

De vraag om ondersteuning komt voort uit:

Het vormt een voorbeeld voor de toekomst in de eigen omgeving en in de rest van Nederland en mogelijk daar buiten.

Dit project draagt bij aan de ontsluiting van de streek door:

Aantrekken ondernemers van elders, bedienen van het gebied buiten de streek door ondernemers in de streek, die in de vrijkomende locaties activiteiten gaan ontplooien en het bieden van kansen en mogelijkheden aan recreanten en toeristen uit de verstedelijkte rand rond de streek. Hierbij kan ook worden gedacht aan uitvoeringen en optredens in het gebied met voldoende gratis parkeergelegenheid en zonder fileproblemen.

Het project is duurzaam/energieneutraal doordat:

Dat zal in de projectonderdelen worden meegenomen.

De stappen voor realisatie van dit project zijn: 

Dit onderdeel kan pas worden ingevuld als er duidelijkheid is over het al dan niet toekennen van een financiële bijdrage. Die bijdrage is namelijk nodig wil de totale financiering rond komen.
Het uitgangspunt is dat het project pas van start zal gaan als vervolgens de aanvraag definitief is ingediend en alle andere voorafgaande zaken zijn gerealiseerd.

Tentoonstelling Het landschap van de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden

Initiatiefnemers:

Den Hâneker

Beschrijving van het project:

Een tentoonstelling over het landschap van A-V organiseren –huidige verschijningsvorm,  ontstaansgeschiedenis (geologisch, ontginning, agrarisch gebruik door de eeuwen heen, waterhuishouding), de kenmerkende landschapselementen met hun functie en waarden. Deze tentoonstelling kan op verschillende plaatsen worden gehouden. Daarnaast zijn er enkele routes (wandelen, fietsen) ontwikkeld, waarbij de variatie aan landschapselementen aandacht zullen krijgen, op papier en als pp. Voor de jeugd wordt een aparte module ontwikkeld, te gebruiken op scholen en excursies. Kernwoorden:  ontdekken en herkennen van eigen leefomgeving, lezen van het landschap, kennis van ontstaansgeschiedenis van de streek, beleving van de landschappelijke waarden.

Projecten waarmee dit initiatief samenhangt:

Samenwerking met gemeenten, recreatieve sector, VVV,  De Koperen Knop, de Natuur- en Vogelwachten, de archeologische werkgemeenschap, de historische verenigingen. Dit project brengt de eigen leefomgeving met de historie en de verhalen dichtbij. De herkenning , beleefbaarheid  en betrokkenheid ervan wordt sterk vergroot , voor bewoners, recreanten en voor de jeugd.

Dit project draagt bij aan de volgende maatschappelijk thema's:

Grotere kennis en betrokkenheid bij de streek, door bewoners, bezoekers en jeugd. Versterking van toerisme, ontsluiting van het gebied door de landschapsroutes voor beleving, betere bescherming van de landschapselementen in RO. 

Dit project versterkt de identiteit van de streek door:

-

De vraag om ondersteuning komt voort uit:

In het verleden zijn er themaprojecten geweest, die een onderdeel van de cultuurhistorie van de streek belichten. In dit project wordt de samenhang en de geschiedenis van het landschap in de Alblasserwaard-Vijfheerenlanden belicht. Juist in een tijd van schaalvergroting (bedrijven, gemeenten) is het belangrijk dat de grote en de kleine landschapselementen herkend worden, op hun waarde geschat en dat ze hun verhaal kunnen vertellen.

Dit project draagt bij aan de ontsluiting van de streek door:

Door meer kennis van het landschap van AV en zijn ontstaansgeschiedenis worden de landschapselementen beter op hun waarde geschat voor landschap, natuur en cultuurhistorie. Het vergroot de herkenbaarheid en de beleefbaarheid van de AV. De ontstaansgeschiedenis is voor meer mensen af te lezen door het verhaal dat verteld wordt en de tentoonstelling nodigt uit om zelf het gebied in te gaan. Dat leidt tot een groter draagvlak voor en betere bescherming en instandhouding van die elementen. Daarmee wordt het verhaal dat ze vertellen doorgegeven aan de volgende generatie.

Het project is duurzaam/energieneutraal doordat:

In dit project is CO2-neutraal minder aan de orde. Wel wordt gestreefd om voor de tentoonstelling zoveel mogelijk milieuvriendelijk materiaal te gebruiken. Door de tentoonstelling op meerdere locaties te houden , wordt het materiaal meer dan één keer gebruikt.

De stappen voor realisatie van dit project zijn:

looptijd 2,5 jaar, met onder andere werving deelnemers/deskundigen; opstellen voor plan van aanpak; enkele routes bepalen; Financiering ; info en materiaal verzamelen/afspraken; routes maken met info, app; project voor scholen/jeugd maken; tentoonstellingen organiseren;

Toegangswegen Bleskensgraaf

Initiatiefnemers:

• Jan Boele

Beschrijving van het project:

1. De toegangswegen Melkweg en Zeemansweg naar Bleskensgraaf worden op aangeven van de plaatselijke bevolking aangekleed met veeneiken, zoals die in het verleden in dit gebied massaal groeiden, om het dorpsaanzicht te verfraaien.

Projecten waarmee dit initiatief samenhangt:

• Relatie met het project Alblasserpoort waar een kunstwerk is geplaatst bestaande uit veeneiken.

Dit project draagt bij aan de volgende maatschappelijk thema's:

• Natuur en Landschap; het plaatsen van veeneiken roept herinnering op naar een ver verleden voor de ontginning van de Alblasserwaard toen in dit deel veel veeneiken voorkwamen. Daarmee heeft het bovendien een hoog educatief gehalte. 

Dit project versterkt de identiteit van de streek door:

1. Verleden en heden worden door het aanbrengen van veeneiken bij het binnenkomen van het dorp verbonden. 

De vraag om ondersteuning komt voort uit:

1. Voor het aanbrengen van de veeneiken heeft de gemeente Molenwaard uitgesproken achter dit initiatief te staan en hiervoor middelen beschikbaar te stellen. Deze zijn echter onvoldoende om het project goed te kunnen uitvoeren. Het onderhoud zal na het aanbrengen minimaal zijn en door de gemeente worden gerealiseerd in samenwerking met de inwoners.

Dit project draagt bij aan de ontsluiting van de streek door:

• Het roept inwoners en bezoekers op stil te staan bij het verleden en geeft een fraai aanzicht bij het binnenkomen van het dorp. 

Het project is duurzaam/energieneutraal doordat:

• Volledig!

De stappen voor realisatie van dit project zijn:

1. Er is een ontwerp beschikbaar dat na goedkeuring direct tot uitvoering kan worden gebracht. In dit kalenderjaar, 2016, moet het project worden afgerond. 

Donkenroute

Initiatiefnemers:

• Stichting Groene Hart, Natuur- en Vogelwacht De Alblasserwaard, AWN Lek- en Merwestreek

Beschrijving van het project:

1. Het aanbrengen van informatiepanelen op of bij de (pre)historische bewoningsporen in de Alblasserwaard, zoals
   - donklichamen: Hoornaar, Hoog Blokland, Brandwijk, Streefkerk, Schoonenbergse heuvel.  De Hazendonk heeft al een paneel. 
   - opvallende woonheuvels, zoals bijvoorbeeld Oud Alblas Oosteinde 58-59, Wijngaarden Westeinde 18,   Brandwijk, Brandwijksedijk 47 (Hoge Huis, B&B Baan) enz.
   - stroomruggen: bijv. de Klokbekerweg in Ottoland (deze volgt daar precies de stroomrug waarop  in de prehistorie de eerste (klokbeker) boeren hun boerderijen hadden staan. Of de Papendrechtse stroomrug (die in de Romeinse tijd geëxploiteerd werd door veeboeren die vlees en huiden leverden aan de Romeinse legioenen aan de Limes (informatiepaneel bij de (nieuw te realiseren) aansluiting N3-A15 /carpoolplaats)
2. het creëren van een route langs de belangrijkste bewoningssporen (donken, woonheuvels en stroomruggen)  en het opnemen van informatie in routebeschrijvingen, bijvoorbeeld in kaarten, brochures,  wandel- en fietsknooppuntennetwerk, digitale informatie enz.
3. het beter herkenbaar maken van de bewoningsporen, bijv.
   - begroeiing verwijderen langs de N214 ter plaatse van de Hazendonk, zodat de donk beter herkenbaar wordt vanaf de weg.
   - uitgraven van vroegere kasteelgrachten in het kader van het watercompensatieprogramma (bijvoorbeeld Huis Langerak, Kasteel Liesveld, Huis te Noordeloos, De Giessenburg, Huis te Slingeland, zodat deze oude kasteelplaatsen weer een nuttig en herkenbaar onderdeel van het landschap worden                                                                                                                                             - vroegere eendenkooien in het landschap op agrovriendelijke manier herkenbaar maken in het landschap, door het uitgraven van – nu gedichte – eendenkooien (in het kader van watercompensatieprogramma) of afplaggen van de plekken waar ooit een kooiplas lag (zodat er een afwijkende begroeiing ontstaan, waarop gewezen kan worden in  wandel-  en fietsroutebeschrijvingen.

Projecten waarmee dit initiatief samenhangt:

• De Stichting Groene Hart heeft in de AV diverse routes aangelegd, zoals het Oude Hollandse Waterliniepad (Gorinchem-Schoonhoven), waterlinieommetjes (Gorinchem/Woudrichem, Leerdam), Vestingstedenroute Leerdam-Lingewaal. Er zijn nieuwe routes in voorbereiding, zoals Slagveldroute (Sluis/Ameide) en Struinpad Uiterwaarden Veersedijk (Molenwaard). Ook wordt er nagedacht over funeraire routes (historische begraafplaatsen en kerkhoven).  Deze routes zijn goed te combineren met een zgn. donkenroute langs historische bewoningssporen. 

Dit project draagt bij aan de volgende maatschappelijk thema's:

• regionale identiteit (de donken zijn typerend voor de Alblasserwaaard). 
• cultuurhistorie (archeologische vondsen, oude handelsroutes  e.d.) 
• natuur en landschap (de donken hebben een gevarieerde begroeiing 
• recreatie (de donken kunnen worden verbonden door routes)

Dit project versterkt de identiteit van de streek door:

1. Donken zijn zeer typerend voor het landschap van de Alblasserwaard. Het zijn overblijfselen van rivierduinen die in droge perioden ontstonden uit verstoven zand van drooggevallen rivierbeddingen. Het hoogteverschil dat we nu zien, is een gevolg van het inklinken van het omringende land. Door de vaste zandige ondergrond en de hoge ligging waren donken geschikt voor vroege bewoning. Een aantal donken heeft dan ook een rijke historie. De Hazendonk ten zuiden van Molenaarsgraaf werd al 3000 voor Chr. bewoond en heeft door het archeologisch onderzoek internationale bekendheid gekregen.. Ook de Brandwijkse donk – die 6 meter boven het omringende land uitsteekt - kent een rijk historie. Deze donk steekt ruim 6 m uit boven het omringende land. Het dorp Hoogblokland is ook ontstaan op een daar aanwezige donk. Naast de cultuurhistorische waarde hebben de donken ook een bijzondere waarde voor de natuurlijke variatie in de Alblasserwaard. Er komen op de donken planten voor die elders in de waard niet zijn te vinden. 

De vraag om ondersteuning komt voort uit:

1. De donken zijn nog steeds te weinig bekend, en onbekend maakt onbemind. Helaas worden donken dan ook nog steeds bedreigd. De grootste bedreiging van de donken is afgraving, waardoor de typische levensgemeenschappen van dit landschapselement verloren gaan of ernstig worden aangetast. Zo zijn de hellingen van de Schoonenburgsche heuvel glooiend gemaakt waardoor een intensiever agrarisch gebruik mogelijk wordt, hetgeen een verarming kan betekenen van de rijkdom aan plantensoorten. De donken ten zuiden van Ottoland, Noordeloos en Hoornaar zijn zelfs  geheel verdwenen als gevolg van de zandwinning ten behoeve van de wegenbouw in de Alblasserwaard. Waar vroeger deze donken waren, vinden we grote diepe plassen, die nu voor recreatieve doeleinden worden gebruikt zoals vissen en zwemmen. Hiermee is een ernstige verarming in de Waard opgetreden. Samenvattend: door een donkenroute kan meer aandacht worden gevraagd voor de waarde en het belang van de donken, ook als landmark van de Alblasserwaard.

Dit project draagt bij aan de ontsluiting van de streek door:

• Door de donkenroute te koppelen aan andere thema's (bijv. natuur en landschap, oude boerderijen, historische kerken enz.) kunnen meer bezoekers in de Alblasserwaard worden getrokken.

Het project is duurzaam/energieneutraal doordat:

• Dit project kan volledig energieneutraal worden uitgevoerd; er zijn geen dure materialen voor nodig.

De stappen voor realisatie van dit project zijn:

1. voorjaar 2016 – Vooronderzoek. SGH, NV De Alblasserwaard en AWN Lek en Merwestreek vormen samen met hist.verenigingen een project comité, dat geschikte locaties selecteert;  deze locaties worden nader onderzocht
2. Zomer/najaar 2016 - Voorbereiding. Er worden enkele geschikte locaties uitgewerkt. Overleg met instanties (provincie, gemeenten,  enz.)
3. Voorjaar 2017: Start uitvoering van het project

Geen Tak de Streek Uit

Initiatiefnemers:

• Wellantcollege, Peter de Wit, Energiecoöperatie de Knotwilg, Jos van Oosten.

Beschrijving van het project:

1. Naar aanleiding van de intentie van de Gemeente Gorinchem om het Stadhuis op Energie uit houtige biomassa te verwarmen en te koelen is in 2014 door de Energiecoopratie De Knotwilg het initiatief genomen om zoveel mogelijk en zo duurzaam mogelijk de houtsnippers uit de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden te gaan verzamelen.

Projecten waarmee dit initiatief samenhangt:

• Alle projecten die bomen aanplanten, dan wel de bestaande houtopstand duurzaam willen beheren.
• Prachtlint
• Regioleren
• Knotploegen
• Onderhoud en exploitatie Grienden

Dit project draagt bij aan de volgende maatschappelijk thema's:

• Biodiversiteit
• Energieneutraliteit, beperking CO2 uitstoot, Duurzaamheid
• Onderwijsvernieuwing: Rol Wellantcollege is het doen van praktisch onderzoek en het ondersteunen van de logistiek. 

Dit project versterkt de identiteit van de streek door:

• A-V is bij uitstek een gebied waarin duurzaamheid een grote rol speelt.
• Het is een rustiek gebied met kenmerkende landschappelijke waarden die we willen behouden. Juist op het gebied van landschappelijke waarde passen experimenten zoals deze.

De vraag om ondersteuning komt voort uit:

• Project loopt al. 
• Het gaat om uitbouwen en voortzetten van een reeds succesvol initiatief.
• Wellantcollege brengt het in specifiek voord de rol van Wellantcollege in het geheel.

Dit project draagt bij aan de ontsluiting van de streek door:

• Mensen kennis laten maken met de facetten van houtstook als alternatieve energiebron.
• Ook Inholland bij betrekken.

Het project is duurzaam/energieneutraal doordat:

• Doel is verduurzaming

De stappen voor realisatie van dit project zijn:

• Hangt af van de voortgang van het totaalproject

Beeldkwaliteit AV in het onderwijs

Initiatiefnemers:

• Wellantcollege, Ab Wessels, Peter de Wit, Ton Schuller.

Beschrijving van het project:

• Het gebiedsplatform heeft een visie Beeldkwaliteit gemaakt.
• Wellantcollege wil deze verwerken in het onderwijs, gecombineerd met een gastles en een excursie, vormgeven van een lessenreeks.

Projecten waarmee dit initiatief samenhangt:

• Opstellen 'Het verhaal in beeld' van het gebiedsplatform.
• Suggesties:
• Verbinden met de Koperen Knop?
• Drama, Ria van Wijngaarden?

Dit project draagt bij aan de volgende maatschappelijk thema's:

• Verbinden onderwijs met de regio

Dit project versterkt de identiteit van de streek door:

• Kenmerken van de streek verwerken in het MBO onderwijs in de streek

De vraag om ondersteuning komt voort uit:

• Het onderwijs van Wellant MBO in Gorinchem moet nadrukkelijker aansluiten bij de regio A-V.

Dit project draagt bij aan de ontsluiting van de streek door:

• Dit product van het gebiedsplatform en andere activiteiten van het gebiedsplatform helpen daarbij

Het project is duurzaam/energieneutraal doordat:

• Studenten nemen kennis van de streek en benutten dit in hun stages/werk nvt

De stappen voor realisatie van dit project zijn:

1. Curriculumontwerper Wellant verdiept zich 'Het verhaal in beeld'.
2. Overleg met de secretaris van het gebiedsplatform.
3. Bepalen hoeveel lessen hier aan besteed worden
4. Nagaan welke gastlessen/excursies kunnen worden uitgevoerd.

Doorlooptijd: 3 maanden

De waardering van het karakteristieke Landschap

Het karakteristieke landschap van de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden is een trekpleister op zichzelf. De bijzondere landschappelijke kwaliteiten van de regio zijn onmiskenbaar: de hoge kwaliteit van het cultuurlandschap, de historische steden en lintdorpen, de rijke natuur, koeien, vogels, molens, gemalen, dijken en boerderijen. Dit samenspel wordt gewaardeerd: mensen komen er graag om te wonen, te werken en te recreëren.

De instandhouding van de bijzondere natuur en het zo kenmerkende landschap is niet vanzelfsprekend. Met de beëindiging van de ILG-bestuursovereenkomsten en de wijziging van de Wet Landelijk Gebied is een aantal beleidsdoelstellingen en budgetten komen te vervallen. Landschapsbeheer Zuid-Holland heeft haar activiteiten beëindigd. De Ecologische Hoofdstructuur (EHS) is herijkt en daarmee kleiner geworden. De biodiversiteit neemt af. Terreinbeherende organisaties zoeken naar nieuwe manieren om beheer vorm te geven en te financieren.  

Binnen dat krachtenveld ligt er voor de partners in de Alblasserwaard-Vijfheerenlanden de uitdaging om de natuurwaarden te versterken en het kenmerkende landschap in stand te houden. Tijdens de landschapstafel van 11 november 2015 is een aantal keer de oproep gedaan van de streek geen museum te maken, maar de authenticiteit te verbinden met toekomstbestendigheid. En dat kan. Juist door slimme koppelingen met de andere thema’s te maken, zoals met economie, recreatie en waterberging, kunnen natuurontwikkeling en -beheer worden versterkt. Dat vraagt wel om een andere manier van denken en om lef en creativiteit om tot structurele, innovatieve oplossingen te komen die recht doen aan ons karakteristieke landschap. 

Landschappelijke inpassing

Bewoners en bezoekers waarderen het karakteristieke landschap. Die landschappelijke kwaliteit staat echter onder druk, onder meer door bebouwing en bedrijvigheid. Boerderijen, bedrijfspanden, bedrijventerreinen doen in een aantal gevallen inbreuk op die kwaliteit. 

Hoe zorgen we voor een vitale streek, waarin agrariërs en andere ondernemers voldoende ruimte hebben om bij te dragen aan de lokale economie en werkgelegenheid, en tegelijkertijd de kwaliteit van het landschap wordt behouden en storende elementen in de landschappelijke beleving aan het zicht worden onttrokken? En wat te doen met de vrijkomende agrarische bebouwing?

Groenblauwe dooradering van de polder

Het landschap wordt onder meer gevormd door de weiden en de watergangen. Deze groenblauwe dooradering is zeer bepalend voor het landschappelijke beeld en kan op verschillende manieren een impuls krijgen.

Zo is er een idee gelanceerd voor de aanleg van natuurvriendelijke oevers (nvo’s) langs een derde tot de helft van de bestaande sloten. De nvo’s sluiten op elkaar aan en op de hoofdwatergangen in een samenhangend plan (voor aanleg en ecologisch beheer) op polderniveau. Dit heeft de volgende mogelijkheden en voordelen:

• het levert extra waterberging op,
• het historische slootpatroon blijft intact,
• het geeft een betere waterkwaliteit, wat van belang is voor de KRW-doelstelling van het Waterschap Rivierenland,
• het geeft versterking en ontsluiting van de ecologische waarden in het agrarisch landschap, voor verschillende soortgroepen,
• het is een nieuwe tak van agrarisch natuurbeheer,
• het is een alternatief voor de Groene Ruggengraat,
• het versterkt de ecologische hoofdstructuur,
• het verhoogt de recreatieve belevingswaarde.

Daarnaast wordt er door verschillende partijen, waaronder de Natuur- en Vogelwacht Alblasserwaard en Vijfheerenlanden, Den Hâneker (o.m. Erfbeplanting) en de werkgroep Prachtlint / Blauwzaam Lint gewerkt aan het versterken van de groene dooradering en het vergroten van de biodiversiteit. Deze initiatieven zijn sterk verankerd in de lokale samenleving en verdienen steun. 

Bevorderen van de weidegang

Een kenmerk van het Hollandse polderlandschap zijn de koeien in de wei. Steeds meer melkveehouders neigen er echter naar om hun koeien het hele jaar op stal te houden. Het Convenant Weidegang uit 2012 wil deze trend keren. Het doel van het convenant is om koeien zoveel als mogelijk is weidegang te bieden. Tot de ondertekenaars van het convenant behoren organisaties van melkveehouders, zuivelondernemingen, banken, retail, kaasverkopers en –handelaren, maatschappelijke organisaties, terreinbeheerders, overheid en onderwijs.

Eind 2014 is geconstateerd dat er meer actie nodig is om het doel te halen. Inmiddels is daarvoor een aantal mogelijke maatregelen in beeld gebracht. Kan het meerjarenprogramma hierin versterkend werken? 

Weidevogels en erfvogels

Onderdeel van het karakteristieke landschap zijn de weidevogels en erfvogels. De weidevogelstand gaat nog steeds achteruit en ook de erfvogels kunnen een steuntje in de rug gebruiken. Den Hâneker is het project ‘Adopteer een erfvogel’ gestart. Doormiddel van dit project kunnen mensen uit de streek nestkasten, fruitbomen e.d. bij agrariërs/erfbezitters adopteren. Met behulp van deze adopties wordt de bescherming van erfvogels gefinancierd en gestimuleerd.

Welke maatregelen zouden in een meerjarenprogramma passen om de weidevogels en erfvogels te behouden cq te versterken?

Onze natuurgebieden

In de Alblasserwaard-Vijfheerenlanden wordt voortdurend geïnvesteerd in de waardevolle natuurgebieden. De provincie Zuid-Holland en het waterschap Rivierenland hebben afspraken gemaakt over Natura 2000 en de restantopgave voor het Nationaal Natuur Netwerk (m.n. ecologische verbindingszones) in combinatie met het herstel van regionale keringen. Concreet hebben provincie en waterschap het voornemen om de komende jaren in de volgende deelgebieden te investeren (met tussen haakjes de onderliggende doelen):

• Boezems Kinderdijk (boezemkaden, Natura2000, KRW, cultuurhistorie);
• Achterwaterschap (boezemkaden, ecologische verbindingszones, KRW, cultuurhistorie);
• Molenkade Groot-Ammers (boezemkaden, ecologische verbindingszones, KRW, cultuurhistorie);
• Zouweboezem  en Polder Achthoven (Natura2000).

Ook wordt gewerkt aan de Giessen – Schelluinsevliet (boezemkaden, ecologische verbindingszones, KRW). 

Er blijft ondanks deze plannen nog genoeg te wensen over:

Zouweboezem

In de Vijfheerenlanden wil het Zuid-Hollands Landschap zich de komende jaren in het bijzonder inzetten om de natuur- en landschapswaarden van de Zouweboezem en de Diefdijk te versterken en dit te combineren met het beter beleefbaar maken van deze gebieden. Naar verwachting zullen voornamelijk in de Zouweboezem projecten gewenst zijn die in aanmerking komen voor de gebiedsdeal.De Zouweboezem is van groot belang voor moerasvogels, grote modderkruiper, kamsalamander en ook vanwege de aanwezigheid van blauwgrasland. In de Zouweboezem bevindt zich tevens één van de grootste broedkolonies purperreigers van Nederland.Vooral de waterkwaliteit en het peilbeheer laten echter te wensen over als het gaat om het faciliteren van deze natuurwaarden.

Daarnaast is in de huidige situatie de parkeergelegenheid te klein en ontstaat er regelmatig overlast bij omwonenden door fout geparkeerde auto’s. Het Zuid-Hollands Landschap wil zich de komende jaren daarom inzetten de volgende maatregelen uit te voeren die wellicht projectmatig in de gebiedsdeal ondergebracht kunnen worden:

• Inplanten ondiepe oevers en afgegraven legakkers met riet en andere helofyten.
• Terugdringen houtopslag, voor ongeveer €15.000 per jaar.
• Openheid van het gebied vergroten nabij de zwarte sternkolonies door het verwijderen van opgaand hout.
• Vernatten rietlanden door aanbrengen greppels en/of inlaatconstructies
• Vergroten en verbeteren parkeergelegenheid
• Beter beleefbaar maken Zouweboezem, o.a. vanaf de Zouwendijk
• Versterken poelenstructuur in polder Achthoven
• Versterken van de verbinding, zowel voor dieren en planten als voor beleefbaarheid, tussen de Zouweboezem en de Achthovense Uiterwaarden

Voor alle project ideeën geldt dat er op dit moment nog onvoldoende financiering beschikbaar is. 

Diefdijk

De Diefdijk is de dwarsverbinding tussen de dijken van de Linge en de Lek. In het Rampjaar 1672 lag het inundatiegebied van de Oude Hollandse Waterlinie ten westen van de Diefdijk, op Hollands gebied. Ruim een eeuw later werd dat in het kader van de Nieuwe Hollandse Waterlinie naar de oostkant verlegd, in Gelderland.

Langs de Diefdijk bezit het Zuid-Hollands Landschap een heel snoer aan terreinen. De afwisseling van hoogstamfruit, wei- en hooiland, bosjes, grienden en water zorgt voor een kleinschalig en aantrekkelijk cultuurlandschap met hoge natuurwaarden. Een dergelijk landschap vraagt echter om een intensief beheer, terwijl de beschikbare SNL-beheersubsidie onvoldoende is om de kwaliteiten van dit landschap duurzaam te behouden. Inmiddels is er al enige jaren een vrijwilligersgroep actief aan de Diefdijk die zich inzet om een deel van het handmatige onderhoud van deze elementen te waarborgen.

Het Zuid-Hollands Landschap wil zich de komende jaren extra inzetten om middelen te vinden om het intensieve beheer voort te kunnen zetten en waar mogelijk de landschapswaarden te versterken en te kijken waar en hoe mensen uit de streek meer betrokken kunnen raken bij dit gebied. Daarbij wordt gedacht aan de volgende maatregelen die wellicht in de gebiedsdeal ondergebracht kunnen worden:

• Aanleg van houten hekwerken ter versterking van het authentieke landschap en ter versterking van de populatie argusvlinders in het gebied.
• Verbeteren uitvalsbasis en voorzieningen voor vrijwillig landschapsbeheerders.
• Onderzoeken mogelijkheden om (een deel van) het onderhoud en toezicht te laten financieren vanuit de streek.

Wat betreft de realiseerbaarheid geldt hetzelfde als hetgeen hierboven is opgemerkt voor de Zouweboezem en polder Achthoven: er is op dit moment nog onvoldoende financiering beschikbaar.

Baggeren Linge en Alblas vs waterrecreatie

Water is zo kenmerkend voor de streek, maar waterrecreatie staat nog enigszins in de kinderschoenen. De streek wil waterrecreatie stimuleren. Daarvoor (en om andere redenen) dienen de Linge en de Alblas uitgebaggerd te worden.

Bodemdaling

De veenbodem daalt steeds verder. Maatregelen en maatwerk zijn nodig om dit te beperken. Als dat niet gebeurt, zullen de beheerkosten en maatschappelijke kosten toenemen. Denk aan de kosten voor extra pompen, extra keringen, extra aanleg en onderhoud van wegen en vaker optredende wateroverlast. Of aan het overstromingsrisico en – vooral - de maatschappelijke kostenpost gevormd door de jaarlijkse uitstoot van 700.000 ton CO2 door oxidatie van het vee (bron).

Omdat landbouw de belangrijkste gebruiker is van het Groene Hart is het belangrijk te zoeken naar oplossingen waarin de landbouw een volwaardige rol heeft. Op veel plaatsen zal dat kunnen betekenen dat de landbouw innovatief blijft, terwijl de bodemdaling met technische maatregelen (bijv. onderwaterdrainage) wordt beperkt. Op andere plaatsen kan de bodemdaling wellicht worden beperkt door functies te combineren zoals extensieve landbouw in combinatie met waterberging of recreatie. Bij dergelijke functiecombinaties kan het waterpeil in delen van het jaar vaak hoger zijn. In samenhang met dit denken over het landelijk gebied kan een keuze worden gemaakt over behoud van het unieke verkavelingspatroon als icoon van het Nederlandse landschap. Hiervoor kan een Unesco-status worden aangevraagd voor karakteristieke gebieden (bron). 

Han Weber, gedeputeerde van de Provincie Zuid-Holland, schrijft hier: 

"Als provincies hebben we in onze Voorloper Groene Hart uit 2009 stoer stelling genomen en gezegd dat we de bodemdaling willen afremmen. En dat we de landbouw in stand willen houden als drager van het landschap; en dat we de kwaliteiten van dat landschap willen behouden en dat… En dat wordt lastig! Want je kunt niet alles hetzelfde houden en ondertussen de bodemdaling stoppen. Ik merk dat de discussie over bodemdaling daardoor stagneert.  

En daarom mijn pleidooi: we moeten loskomen van hoe het nu is en meer doen dan alleen werken aan optimalisatie van het bestaande. Een beetje minder bodemdaling, een beetje betere waterkwaliteit door kleine aanpassingen op bedrijven, hier en daar een hoogwatervoorziening om paalrot te voorkomen…. Dat zijn geen structurele oplossingen. Kijk naar de lange termijn en blijf realistisch. Dus niet roepen dat bodemdaling gestopt moet worden door de veenweiden in moeras te veranderen, maar door na te denken over het nieuwe veenweidenbedrijf, door te investeren in systeeminnovaties en door het waterbeheer anders te organiseren, zoals bij het project ‘Sturen met Water’ van het Veenweiden Innovatiecentrum en de Stuurgroep. En door maatwerk per gebied te leveren, want er bestaat niet één oplossing voor alle problemen. Ieder gebied heeft zijn eigen kansen en knelpunten.

Het maken van echte keuzes vraagt lef van alle betrokkenen. Lef omdat we volgens mij keuzes moeten maken die grote veranderingen tot gevolg hebben voor het waterbeheer, de agrarische bedrijfsvoering en het landschap. Eigenlijk moeten we weer stoer stelling nemen. Nu samen."

Zie ook:

• http://www.pbl.nl/sites/default/files/cms/publicaties/PBL_2015_Het_Groene_Hart_1351.pdf 
• http://www.wageningenur.nl/nl/nieuws/Tijd-kopen-als-voorlopige-oplossing-voor-bodemdaling-veenweidegebieden-.htm
• http://www.geobronnen.com/de-veenbodem-blijft-dalen.html

Welke (proef)projecten kunnen wij in de AV opzetten om de bodemdaling af te remmen? 

Waardevol en aantrekkelijk landschap

De landschappelijke kwaliteit van de streek is één van de belangrijkste waarden. Vele partijen werken hard om die kwaliteit te behouden. Soms lijkt dat op gespannen voet te staan met andere belangen, bijvoorbeeld met economische vitaliteit of lijkt de landschappelijke kwaliteit op andere manieren onder druk te staan. Bovendien speelt het water hierbij een belangrijke rol, met de groenblauwe dooradering van de polder, de dijken en de effecten van het waterpeilbeheer.

Door echter al die belangen en ontwikkelingen met elkaar te bespreken en te verbinden, kunnen we ervoor zorgen dat de streek zich ontwikkelt én zijn kwaliteiten behoudt. Denk hierbij aan:

• dorpsgezichten, 
• entrees van kernen
• aankleding van bedrijventerreinen
• behoud van landschapselementen
• bescherming tegen water 
• beperking van de bodemdaling
• etc.